فشار خون پایین (Hypotension) زمانی ایجاد میشود که مقدار آن از حالت طبیعی کمتر باشد، در مواردی شاید آنچه برای یک فرد افت فشار خون در نظر گرفته میشود برای شخص دیگری مشکلی ایجاد نکند.
بروز این عارضه امکان دارد علائم قابل توجهی نداشته باشد اما در موارد حاد خطرناک بهنظر میرسد. علت فشار خون پایین از کمآبی تا بیماریهای زمینهای مختلف متغیر است.
نکته مهم این است که بدانید چه چیزی باعث بروز این حالت میشود تا در صورت لزوم بتوانید آن را درمان کنید.
فشار خون پایین به چه معنا است؟
برای بیان مقدار فشار خون معمولا از 2 عدد به نامهای سیستولیک (عدد بالا) و دیاستولیک (عدد پایین) استفاده میشود.
عدد بالایی به معنای فشاری است که قلب شما در هر ضربان به رگهای خونی وارد میکند و عدد پایین نیز نشاندهنده فشاری است که شریانهای شما در حد فاصل ضربانهای قلب حس میکنند.
بروز این عارضه بهطور کلی 2 حالت دارد که عبارتاند از:
- افت فشار خون مطلق: این وضعیت زمانی است که مقداری پایین‌تر از 90 میلی‌متر جیوه برای عدد بالا (سیستولیک) یا 60 میلی‌متر جیوه برای عدد پایین (دیاستولیک) ایجاد شود.
- افت فشار خون ارتواستاتیک (وضعیتی): با تغییر وضعیت شما از حالت نشسته به ایستاده امکان دارد کمی تغییر فشار خون را تجربه کنید که طبیعی بهنظر میرسد.
فشار خون پایین تا چه اندازه شایع است؟
از آنجایی که این عارضه معمولا علائم خاصی ندارد، نمیتوان بهطور کلی متوجه شد که بر روی چند نفر تاثیر میگذارد.
با این حال، به نظر میرسد که نوع ارتواستاتیک با افزایش سن بیشتر بروز میکند و بهطور معمول 5 درصد از افراد در سن 50 سالگی به آن مبتلا میشوند که این رقم در افراد بالای 70 سال به بیش از 30 درصد میرسد.
علائم فشار خون پایین
نشانههای بروز این عارضه ممکن است خود را به حالتهای زیر نشان دهد:
- تاری یا محوشدن دید
- سرگیجه
- غش کردن
- خستگی
- مشکل در تمرکز
- حالت تهوع
برای برخی افراد، بروز این مشکل ممکن است نشانهای از یک بیماری زمینهای باشد، بهخصوص زمانی که بهطور ناگهانی کاهش مییابد یا با علائم دیگری ظاهر میشود.
کاهش ناگهانی فشار خون میتواند خطرناک باشد و باعث بیهوشی و غش شود، در صورتی که فشار خون بسیار پایین بیاید، ممکن است منجر به وضعیتی به نام شوک شود، علائم شوک عبارتند از:
- سردرگمی، به‌ویژه در افراد مسن
- سرد شدن پوست بدن
- رنگپریدگی
- تنفس سریع و کمعمق
- نبض ضعیف و تند
شرایطی که می تواند باعث کاهش فشار خون شود.
این عارضه ممکن است به‌دلایل مختلفی رخ دهد، اما مواردی وجود دارد که میتواند بهعنوان علت فشار خون پایین در نظر گرفته شود، تعدادی از آنها عبارتاند از:
- بیماریهای سیستم عصبی مرکزی: شرایطی مانند بیماری پارکینسون امکان دارد بر نحوه کنترل فشار خون توسط سیستم عصبی شما تاثیر بگذارد.
- کاهش حجم خون: از دست دادن خون در اثر صدمات شدید یکی دیگر از مواردی است که باعث بروز این حالت میشود، حتی کمآبی نیز ممکن است به کاهش حجم خون منجر شود.
- شرایط تهدیدکننده زندگی: این شرایط شامل ریتم نامنظم قلب (آریتمی)، آمبولی ریه، حملات قلبی، واکنشهای آلرژیک (آنافیلاکسی) یا واکنشهای ایمنی به عفونتهای شدید (مانند سپسیس) باشد.
- مشکلات قلبی و ریوی: زمانی که قلب شما خیلی سریع یا خیلی کند می‌زند یا اگر ریه‌هایتان بهخوبی کار نمی‌کند و همچنین نارسایی قلبی پیشرفته نیز میتواند از عوامل بروز این عارضه باشد.
- الکل و مواد مخدر: استفاده از این مواد نیز میتواند در ایجاد چنین مشکلاتی تاثیرگذار باشد البته اثر الکل فقط مدت کوتاهی دوام میآورد و مصرف طولانیمدت الکل میتواند باعث فشار خون بالا شود.
- بارداری: افت فشار خون ارتواستاتیک در 3 ماهه اول و دوم بارداری امکانپذیر است، خونریزی یا سایر عوارض بارداری نیز میتواند علت فشار خون پایین باشد.
- دماهای شدید: هوای خیلی گرم یا خیلی سرد هم ممکن است روی بروز این عارضه اثر بگذارد.
هنگام پایین آمدن فشار خون چه باید کرد؟
اگر در مواقعی احساس سرگیجه یا ضعف دارید برای آنکه از بروز علائم جدی این عارضه تا حد امکان پیشگیری کنید، بهتر است به موارد زیر توجه داشته باشید:
- بعد از مدت طولانی که نشستهاید در زمان بلندشدن به یکباره اینکار را انجام ندهید.
- برای مدت طولانی خود را در یک وضعیت نشسته یا ایستاده قرار ندهید.
- اگر گاهی علائمی از این اختلال را تجربه میکنید شاید بهدلیل کمآبی بدن باشد بنابراین بهتر است بیشتر آب بنوشید.
- اجازه ندهید بهمدت طولانی گرسنه بمانید.
- از مصرف نوشیدنیهای الکلی و کافئیندار در شب خودداری کنید.
برای تشخیص افت فشار خون چه آزمایشاتی لازم است؟
در صورتی که فرد علائمی از این عارضه را تا مدتی داشته باشد معمولا هنگام مراجعه به متخصص از او خواسته میشود تا آزمایشاتی را برای پی بردن به علت فشار خون پایین انجام دهد.
از جمله تستهایی که انجام میشود معمولا برای بررسی مشکلات قلبی، اختلالات سیستم عصبی مرکزی یا بررسی عارضههای ریوی است.
داروهایی که میتواند باعث کاهش فشار خون شود.
برخی از داروها میتوانند باعث کاهش فشار خون شوند، از جمله:
- داروهایی که برای افزایش حجم ادرار مصرف میشود مانند فوروزماید (لاسیکس) و هیدروکلروتیازید
- مسدودکننده‌های آلفا مانند پرازوسین
- داروهای بیماری پارکینسون، مانند پرامیپکسول
- انواع خاصی از داروهای ضد افسردگی از جمله دوکسپین (سیلنور) و ایمیپرامین (توفرانیل)
- مسدودکننده‌های بتا، مانند آتنولول (تنورمین) و پروپرانولول
- داروهای اختلال نعوظ از جمله سیلدنافیل یا تادالافیل
- داروی قلبی نیتروگلیسیرین
راههای درمان فشار خون پایین
درمان این عارضه معمولا با یافتن علت وقوع آن شروع میشود. اگر عامل بروز این عارضه بهطور مستقیم قابل درمان باشد، افت فشار خون خودبهخود بهبود مییابد.
نمونهای از این عوامل که میتواند دلیل افت فشار باشد آسیب و از دستدادن خون است، ترمیم آسیب و تزریق خون معمولا این عارضه را متوقف میکند.
اگر داروهایی مصرف میکنید که بر فشار خون شما تاثیر می‌گذارند، پزشک ممکن است مقدار مصرفی شما را تغییر دهد یا از شما بخواهد که مصرف آن دارو را بهطور کامل متوقف کنید.
در واقع مهمترین مسئله برای متخصصی که قرار است این عارضه را درمان کند، یافتن علت زمینهای و برطرفکردن آن است.
درمانها میتواند از تزریق سرمهای تقویتی گرفته تا آنتیبیوتیکها و در موارد حاد نیز جراحی قلب باشد.
برخی از افراد مبتلا به این عارضه نیاز به بستریشدن در بیمارستان دارند و پزشک برای از بینبردن علائم ممکن است از داروهای مخصوصی بهمنظور متعادلکردن فشار خون استفاده کند.
همچنین طبق توصیه پزشکان در مواردی که بیماریهای زمینهای علت بروز این اختلال نباشد بهتر است افرادی که با این عارضه درگیر هستند از مصرف زیاد نمک خودداری کنند.
همچنین پوشیدن جورابهای مخصوص نیز تا حدی در از بین بردن نشانههای این اختلال موثر خواهد بود.
افت فشار خون عارضهای است که بیشتر افراد حتی هنگام بلند شدن نیز امکان دارد برخی از علائم آن را نشان دهند، علت فشار خون پایین میتواند بهدلیل وجود بیماری زمینهای نیز باشد. از نشانههای بروز این عارضه سرگیجه، رنگپریدگی، تنگی تنفس، حالت تهوع و در مواردی نیز غشکردن خواهد بود
شرایطی نیز وجود دارد که بهطور عادی در بروز این اختلال نقش دارد که شامل بارداری، مصرف برخی داروها و ابتلا به برخی بیماریها است. اگر گاهی دچار چنین عارضهای میشوید طبق توصیه پزشکان بهتر است از مصرف نمک خودداری کنید و آب بیشتری نیز بنوشید، البته در موارد حاد امکان بستریشدن در بیمارستان و استفاده از دارو نیز وجود دارد.
