عکس | بمب کشنده در مناظق ویران از زلزله ترکیه و سوریه!

غزال زیاری– زلزله‌ای که در اوایل ماه فوریه در مناطق جنوبی ترکیه و شمال سوریه رخ داد، تراژدی بزرگی برای میلیون‌ها انسان بود. این فاجعه منجر به کشته شدن هزاران نفر شد و زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تاثیر قرار داد. حالا و با اتمام عملیات نجات زلزله‌زدگان، مشکلات دیگری سر باز کرده‌اند که از جمله آنها می‌توان به حجم انبوهی از آوارهای ساختمان‌های فروریخته و جاده‌های ویران شده اشاره کرد. طبق برآوردها، حجم این آوارها به بیش از ۲۱۰ میلیون تن می‌رسد که برای پوشاندن شهری مثل واشنگتن به عمق حدودا ۱۲۰ سانتی‌متر کافی خواهد بود و یا با آن می‌توان کوهی به بلندی کوه ارجیس در ترکیه (به ارتفاع ۳۹۱۷ متر) ساخت.

گزارش کنگره آمریکا در سال ۲۰۱۷، مدیریت پسماندها و زباله‌های بعد از زلزله را یکی از بزرگترین چالش‌ها در مسیر بازسازی مناطق زلزله‌زده عنوان کرده بود و حالا این چالشی است که گریبانگیر کشورهای سوریه و ترکیه شده است. نادیده گرفتن حجم بالای آوارهای پس از زلزله و نیاز به پاکسازی سریع این پسماندها و هزینه بالای آواربرداری، ممکن است عواقب خطرناکی را برای منطقه به همراه داشته باشد.

تحقیقات انجام شده بر روی مدیریت آوارها، حاکی از آن است که برنامه‌ریزی، نقشی کلیدی در کاهش اثرات طولانی‌مدت این موضوع بر روی سلامت مردم و اکوسیستم منطقه ایفا خواهد کرد. حالا نیاز به برنامه‌ریزی و آماده‌سازی مکان‌های دفع آوارها، ایجاد ظرفیت بازیافت و ارائه دستورالعمل‌هایی برای ساکنان منطقه، پیمانکاران و دولت‌های محلی برای مدیریت ایمن این پروژه بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.

برداشتن و حذف آوارها، حدود یک سوم هزینه‌های بازیابی این فاجعه طبیعی را مال خود کرده و ماه‌ها و حتی سال‌ها زمان خواهد برد. در صورتی که این پروژه به خوبی مدیریت نشود، ممکن است آوارهایی که بالقوه خطرناک هم هستند در محل‌های دفن زباله، رودخانه‌ها، سواحل و دیگر مناطق باز، تلنبار شده و همین باعث آلودگی آب و خاک خواهد شد؛ جریان رودخانه‌ها را تغییر داده و تهدید بزرگی برای زندگی انسان‌ها، گیاهان و حیوانات خواهد بود.

مراحل مدیریت آوار بعد از اتمام بحران

حدود ۲۴ تا ۷۲ ساعت بعد از بروز زلزله‌ای بزرگ، اولویت اصلی در مدیریت آوار، تلاش برای فراهم کردن امکان جستجو برای نجات جان افراد و تخلیه منطقه است و در عین حال باید تجهیزات لازم برای بیرون بردن آوارها از مسیر راه‌ها و جاده‌ها فراهم شود. بعد از آن، تمرکز باید برروی جمع‌آوری آوارها و انتقال آنها به مکانی موقت قرار گیرد و مرحله نهایی، دفع این آوارهاست؛ آوارها باید تفکیک و دسته‌بندی شده و آوارهای قابل بازیافت، آوارهایی که باید دفن شوند و آوارهایی که باید سوزانده شوند، دسته‌بندی گردند. تصمیم‌گیری برای مدیریت این آوارها در هر مرحله کار پیچیده‌ای است؛ چرا که سوء مدیریت در این راستا، می‌تواند عواقب اجتماعی و زیست‌محیطی طولانی‌مدتی به همراه داشته باشد. مثلا باید در نظر گرفت که آوارها در مرحله اول و در هنگام پاکسازی و جمع‌آوری، تا چه اندازه تفکیک و دسته‌بندی شده‌اند و این اقدام تا چه حد بر سرعت جستجو و نجات جان افراد، هزینه و مدت عملیات مدیریت آوار و مقصد نهایی این آوارها تاثیرگذار است.

محل انباشت موقت آوارها نیز تصمیم اجتماعی و زیست‌محیطی مهمی است. در ترکیه، در بقایای ساختمانی مواد خطرناکی مثل آزبست و دیگر مواد شیمیایی مضر در کنار لوازم الکترونیکی و لوازم خانگی تخریب شده یافت می‌شوند و این روزها مردم و گروه‌های محیط‌زیستی به شدت نگران خطرات احتمالی نهفته در این کوه‌های زباله هستند که بخش‌هایی از آنها در مناطق مسکونی یا نزدیک این مناطق، زمین‌های کشاورزی، بستر رودخانه‌ها و یا مناطق پناهگاه حیات‌وحش انباشت شده‌اند. دولت ترکیه اعلام کرده که برنامه‌ها برای مدیریت آوار، شامل نظارت بر تفکیک، بازیافت، استفاده مجدد از مصالح برای ساخت و ساز و یا دفع صحیح زباله‌هاست. البته اجرای این طرح‌ها بسیار چالش برانگیز هستند. مقامات دولتی از مردم خواسته‌اند که در صورت مشاهده اقدامات غیرقانونی از سوی پیمانکاران، آنها را در جریان قرار دهند.

بیشتر بخوانید:

مراحل کلیدی مدیریتی

سه مرحله کلیدی در جهت بهبود کارآیی و اثربخشی مدیریت این آوارها پیش‌روست: برنامه‌ریزی؛ تکنولوژی و تصمیم‌گیری مبتنی بر داده‌ها برای آماده‌سازی مطلوب در مسیر اجرا و نظارت.

برای آماده‌سازی هر چه بهتر، باید در مرحله برنامه‌ریزی از سازمان‌ها و کارشناسان متعددی در طیف‌های وسیعی از زمین‌شناسی و مهندسی عمران و محیط‌زیست گرفته تا برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، کارشناسان بهداشت عمومی و مهندسان صنایع و سیستم بهره برد.

مرحله نظارت بر اجرا هم مرحله بسیار مهمی است تا اطمینان حاصل شود که برنامه‌ها به درستی انجام شده و درصورت نیاز بازبینی و تجدید نظر شوند.

ابزارهای کاربردی در مدیریت آوارها

در این مسیر اطلاعات، داده‌ها و تکنولوژی می‌تواند در بخش‌های مختلفی به کمک مدیریت آوارها بیاید. مثلا ابزار Hazus که توسط FEMA توسعه یافته، ریسک‌های موجود را تخمین زده و تصمیمات برنامه‌ریزی دولت‌های محلی را خبررسانی می‌کند.

ابزار بازیابی زباله‌های بلایای طبیعی EPA اطلاعاتی را برای بیش از ۲۰ هزار مجموعه تسهیلات مدیریت زباله تامین می‌کند.

تکنولوژی در عین حال در گردآوری و به اشتراک گذاشتن اطلاعات و داده‌ها و نقشه‌برداری از وضعیت منطقه به کار می‌آید و در ارزیابی نوع، مقدار و مکان آوارهای پس از فاجعه، اطلاعات مطلوبی را ارائه می‌دهد. متاسفانه چنین تکنولوژی و ابزارهایی در بسیاری از مناطق آسیب‌پذیر دنیا در دسترس نیستند. اما این حوزه‌ای است که در آن می‌توان با ایجاد همکاری بین دولت‌ها و کشورها و با حمایت آژانس‌های تامین مالی و هماهنگی سازمان‌های غیردولتی، تلاش‌های مهمی در مسیر برنامه‌ریزی انجام داده و تاثیر منفی بلایای طبیعی آتی را کاهش داد.

منبع: scientificamerican

۵۸۵۸