نورپردازی ترکیبی از نور طبیعی و مصنوعی
بررسی ویژگی‌های نورپردازی ایده‌آل در مکان‌های مختلف منزل
نور طبیعی خورشید از جمله مهترین مواهب الهی و اختراع منابع نور مصنوعی نیز از برجسته‌ترین اختراعات بشری می‌باشند. نور که به جهان هستی و تمام اجسام و اشیای آن هویت بصری می‌بخشد، در تمام دوره‌های زمانی در زندگی انسان از ارزش بسزایی برخوردار بوده است. همانطور که می‌دانید راه‌های ارتباطی انسان با محیط اطراف توسط حواس پنجگانه صورت می‌گیرد که در میان این حواس، حس بینایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا بخش اصلی و عمده‌ای از اطلاعات پیرامون هر انسان شامل مواردی است که توسط او مشاهده می‌شود. همچنین اگر این موضوع از دیدگاه روانی نیز مورد بررسی قرار گیرد، تاثیر حضور نور در چگونگی کنش و واکنش افراد به وضوح محسوس و قابل درک است.
هرچند که امروزه در معماری بسیاری از سبک‌ها بالاخص سبک‌های مدرن و معاصر، به طراحی پنجره‌های بزرگ و سراسری به‌منظور بهره‌وری از نور طبیعی خورشید در فضای منزل تاکید می‌گردد اما با توجه به کم شدن نور طبیعی در هنگام غروب خورشید و ساعات پایانی روز، استفاده از منابع نور مصنوعی و شیوه‌های نورپردازی توسط آن‌ها مانند لوستر میز ناهارخوری از موضوعات مهم و ضروری برای داشتن یک فضای زیبا و ایده‌آل در دکوراسیون داخلی محسوب می‌گردد.
اهمیت نورپردازی ایده‌آل منزل به دلایل متعددی مانند سلامت جسمی و روحی افراد ساکن در منزل، رفع خستگی‌های بصری و ایجاد آرامش، بزرگ یا کوچک نشان دادن فضای منزل، زیبایی اجزای دکوراسیون داخلی و بسیاری از موارد دیگر حائز اهمیت است. لذا در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی ویژگی‌های نورپردازی ایده‌آل در مکان‌های مختلف منزل بپردازیم.
نورپردازی ایده‌آل منزل در سالن پذیرایی و سالن نشیمن
ساکنین منزل و افراد خانواده معمولاً زمان زیادی را در طول شبانه‌روز در سالن پذیرایی و نشیمن می‌گذرانند؛ بنابراین در نورپردازی این بخش از منزل به دقت و توجه ویژه‌ای نیاز است. اگرچه ممکن است نورپردازی نیز مانند دیگر بخش‌های طراحی دکوراسیون داخلی تا حد زیادی بر اساس علایق و سلیقه شخصی افراد انتخاب شود اما رعایت برخی نکات جزئی در این فضا موجب تاثیراتی چشمگیر و زیبایی هر چه بیشتر دکوراسیون داخلی می‌گردد.
در نورپردازی ایده‌آل سالن پذیرایی به‌جای استفاده از یک منبع نور با روشنایی زیاد و مستقیم (مانند استفاده از یک لوستر بزرگ با تعداد زیادی از چراغ‌های پُر نور)، بهتر است از چندین لایه نور توسط تجهیزات نورپردازی متفاوت که به‌خوبی با یکدیگر ترکیب می‌شوند، در نقاط مختلف سالن بهره‌مند گردید. لوستر فلزی جدید چند شاخه در این مواقع ایده خوبی است.
به‌عنوان مثال با در نظر گرفتن متراژ منزل، با استفاده از چند لوستر میز ناهارخوری و زیبا شامل تعداد کمی لامپ با نور ملایم به انضمام تعدادی هالوژن و نور مخفی در اطراف سقف، می‌توان فضایی دلنشین در سالن پذیرایی ایجاد نمود. البته ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که اگر کانون تمرکز نور لوسترآویز تک شاخه بر روی میز پذیرایی قرار گیرد، در میزبانی شما از مهمانانتان نیز تاثیرگذار واقع خواهد شد.
امروزه علاوه‌بر مدل‌های متنوع هالوژن و نور مخفی در سقف کاذب و دیوار که در بسیاری از سبک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، چراغ‌های آویز فانتزی در نقاط کانونی منزل با قابلیت تنظیم ارتفاع از دیگر تجهیزات نورپردازی می‌باشند که کابردهای گسترده‌ای در طراحی دکوراسیون محیط‌های مختلف دارند.
تنوع زیاد در شکل ظاهری این چراغ‌ها و همچنین قابلیت تنظیم روشنایی و کم یا زیاد کردن تعداد و ارتفاع شاخه‌ها متناسب با شرایط گوناگون موجب آزادی عمل زیادی در هنگام استفاده از آن‌ها شده که با سلیقه‌های گوناگون و نیز المان‌های دکوراسیون داخلی به‌سادگی قابل تطبیق است. اگرچه امروزه تفاوت زیادی میان سالن پذیرایی و سالن نشیمن باقی نمانده است اما با این وجود در خانه‌هایی که این دو سالن از یکدیگر تفکیک شده باشند، تفاوت در نورپردازی نیز به چشم می‌خورد؛ به این‌صورت که سالن پذیرایی و دکوراسیون آن به‌طور کلی رسمی‌تر از سالن نشیمن به نظر می‌رسد.
در سالن نشیمن که عمدتاً مکانی جهت تماشای تلویزیون، استراحت و گپ و گفت‌های روزمره می‌باشد، به استفاده از یک آباژور ایستاده با نور بسیار ملایم در کنار مبلمان توصیه می‌گردد. امروزه انواع مختلف آباژورهای موجود در بازار با طرح، رنگ، جنس بدنه و قابلیت‌های متنوعی مانند پایه‌ی قابل تنظیم از تجهیزات نورپردازی شیک و همه‌پسند محسوب می‌شوند.
از دیگر نکات قابل توجه و ضروری می‌توان به نصب دیمر یا همان کلیدهای تنظیم میزان روشنایی در تجهیزات نورپردازی اشاره نمود که از مزایایی همچون صرفه‌جویی در مصرف انرژی و افزایش طول عمر لامپ‌ها برخوردار است. همچنین برخی از اشخاص به نور کم و برخی دیگر به نور زیاد حساسیت دارند که با استفاده از دیمر این مشکلات نیز برطرف می‌گردد.
نورپردازی ایده‌آل منزل در اتاق‌ها
جهت نورپردازی اتاق‌ها با کاربری‌های متفاوت مانند اتاق مطالعه، کار، استراحت و خواب، موارد دیگری باید لحاظ گردد تا با کاربری آن اتاق سازگار باشد. برای داشتن یک نورپردازی ایده‌آل در اتاق مطالعه یا کار، استفاده از ترکیب نور زرد و سفید (که میزان نور سفید در زمینه بیشتر باشد) توصیه می‌گردد. همچنین شدت روشنایی نور در این محیط نیز بسیار مهم است چرا که طبق تحقیقات انجام شده افزایش شدت نور در هنگام مطالعه تاثیر مستقیمی بر تمرکز و بهبود عملکرد ذهن دارد. در این راستا علاوه بر لامپ‌های هالوژنی و چراغ‌های سقفی با نور سفید جهت فراهم نمودن نور کانونی اتاق، استفاده از چراغ مطالعه به فرم رومیزی یا ایستاده با نور زرد، راهکاری مفید در نورپردازی اتاق کار و مطالعه به‌شمار می‌آید.
از سوی دیگر، نور مناسب برای اتاق استراحت و خواب به گونه‌ای برعکس شرایط فوق می‌باشد زیرا نورپردازی در این اتاق باید به‌نحوی طراحی گردد که چشم اشخاص را به‌طور مستقیم نشانه نگیرد و موجب آزار آن پیش از خواب نشود. نه تنها نور اتاق خواب بلکه تمام المان‌های آن باید به‌نحوی طراحی شود که موجب آرامش، دفع مشغله‌های فکری و تمدد اعصاب گردد.
بنابراین قرار گرفتن در معرض نورهایی با شدت روشنایی و انرژی بالا در اتاق خواب منجر‌به سرکوب تولید ملاتونین (هورمونی که در هنگام خواب به‌صورت طبیعی ترشح می‌شود) و اختلال در خواب می‌گردد. لذا در ساعات پایانی روز و در هنگام خواب، استفاده از نورهای سفید سرد با انرژی بالا و نورآبی (نوری با طول موج بسیار کوتاه و انرژی بالا مانند نور نمایشگرهای دیجیتال و برخی از لامپ‌ها) باید به حداقل برسد. به این منظور بهتر است علاوه بر تعداد اندکی چراغ آویز یا هالوژن با نورهایی با انرژی پایین، از نور مخفی در دیوارهای پشت تخت و نیز چراغ خواب‌های رومیزی و دیواری با نور گرم در اتاق خواب و فضای استراحت بهره‌مند گردید.
نورپردازی ایده‌آل در آشپزخانه
نورپردازی مناسب در آشپزخانه به عنوان قلب خانه، بسیار ضروری بوده و تاثیرات زیادی در امور آشپزی و سرو غذا دارد. راهکار مناسب جهت ایجاد یک نورپردازی ایده‌آل در محیط آشپزخانه، تمرکز بر قسمت‌هایی از این محیط است که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از لایه‌های مختلف مانند چند لامپ هالوژنی یا چند شاخه چراغ آویز در بالای میز غذاخوری به انضمام نورهای مخفی و نور خطی توکار در سقف کانتر و جزیره آشپزخانه، فضای بالای کابینت‌ها، سینک ظرفشویی و اجاق خوراک‌پزی و همچنین استفاده از لامپ‌های ال ای دی در ویترین و بوفه‌ی ظروف دکوراتیو، از گزینه‌های مناسب جهت نورپردازی ایده‌آل در آشپزخانه به‌شمار می‌آیند.
نورپردازی در سرویس بهداشتی
نورپردازی محیطی توسط لامپ‌های هالوژنی، لامپ‌های توکار و دیگر لامپ‌های سقفی در سرویس بهداشتی به‌منظور روشنایی کلی فضا صورت می‌گیرد اما نورهای محیطی به تنهایی کافی نمی‌باشند. بنابراین برای انجام اموراتی مانند آرایش و اصلاح که در آن‌ها به ظرافت و جزئی‌نگری بیشتری نیاز است، می‌توان با افزودن لامپ‌های مخصوص آویز در بالا یا به‌صورت دیواری در دو طرف روشویی و آینه و همچنین نورهای مخفی دور تا دور آینه به کارایی بالا در نورپردازی سرویس بهداشتی دست یافت.ا
فرق بین نور طبیعی و مصنوعی چیست؟
نور تاثیر بسیار زیادی در زندگی روزمره ما انسان‌ها دارد. علاوه بر این تاثیرها، استفاده‌های فراوانی از نور در امور مختلف از جمله نورپردازی ساختمان، فیلم، عکس و … می‌شود. به همین دلیل نور اقسام گوناگونی دارد و بر اساس ویژگی‌ها و کاربردهایی که دارد به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شود. از تقسیم‌بندی‌های نور، تقسیم‌بندی آن به طبیعی و مصنوعی است. در این بخش مقاله قصد داریم به بررسی ویژگی‌های نور طبیعی و مصنوعی و تفاوت‌های بین این دو، بپردازیم. در کنار پرداختن به مزایا و معایب نور مصنوعی و طبیعی، موارد استفاده و ابزار مورد نیاز برای ساخت و پرداخت آن‌ها را شرح خواهیم داد. لطفاً با ما همراه باشید.
ویژگی‌های نور طبیعی
نور طبیعی، خود تولیدشونده (Self Generated) است و در طیفی از رنگ‌ها، رنگ‌های مرئی پرتوهایی که ما می‌بینیم، وجود دارد. به عنوان مثال، شمع را نمی‌توان منبع نور طبیعی نامید. این یک نوع منبع نور مصنوعی است. منابع طبیعی نور شامل اجسام یا موجوداتی می‌شود که به خودی خود قادر به تولید نور هستند.
طیف رنگی نور طبیعی شامل نورهای با طول موج کوتاهتر در نزدیکی بنفش در یک سمت و نورهای با طول موج بالاتر در نزدیکی قرمز در سمت دیگر است. این پرتوها که به ترتیب فرابنفش و مادون قرمز نامیده می‌شوند، برای ما قابل‌مشاهده نیستند. طیف کامل نور از منبع طبیعی، برای زندگی گیاهی و جانوری روی زمین، حیاتی و ایده‌آل است. گیاهان و حیوانات با نور طبیعی رشد می‌کنند. تاریکی که در جهت عکس بر موجودات زنده تأثیر می‌گذارد، به جوانسازی و ترمیم اشکال زندگی در سطح سلولی کمک می‌کند. قرار گرفتن در معرض نور سالم خوشید برای انسان بسیار مفید است، زیرا انرژی و متابولیسم فرد را افزایش می‌دهد، سیستم ایمنی را تقویت می‌کند و ساخت و تولید ویتامین دی را در بدن افزایش می‌دهد. می‌دانیم که همۀ این موارد برای بدن ضروری هستند.
از طرف دیگر، حضور طولانی مدت در زیر نور آفتاب، اثرات مضری بر موجودات زنده دارد. اشعۀ مضر فرابنفش می‌تواند باعث ایجاد بیماری‌هایی مانند سرطان پوست و آب مروارید شود و در عین حال نیز به بافت پوست آسیب برساند. برای گیاهان، دوره‌های روشنایی و تاریکی برای به تعادل رساندن فعالیت سلولی و رشد و ترمیم، مورد نیاز هستند. نور خورشید مضر هم می‌تواند باشد، چراکه نمی‌توانیم آن را مطابق با شرایط خود تغییر دهیم یا کنترل کنیم.
ویژگی‌های نور مصنوعی
نور مصنوعی، نور ساخته شده توسط انسان است که از منبع انرژی دیگری تولید می‌شود. اگر ما منبع نور جایگزین نداشتیم، بیشتر فعالیت‌های ما متوقف می‌شد. مزیت این نور این است که ما می‌توانیم آن را مطابق با میل و خواستۀ خود کنترل و تنظیم کنیم. همچنین می‌توانیم شدت، کمیت و کیفیت نور را متناسب با هر موقعیت کنترل کنیم. البته نور مصنوعی به اندازۀ نور طبیعی، طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها و طول موج‌ها ندارد؛ از این رو، چندان هم سودمند نیست. از آن جایی که نور مصنوعی کیفیت نسبتاً ضعیف‌تری دارد، تأثیر آن بر زندگی گیاهان و حیوانات چندان هم مفید نیست. گیاهان و حیواناتی که برای مدتی در معرض نور مصنوعی قرار می‌گیرند، حالات زندگی کم‌کیفیت‌تری نسبت به گیاهان و حیواناتی که در معرض نور طبیعی هستند، تجربه می‌کنند. بنابراین نور مصنوعی موجب انحطاط و ضعف سلولی یا مرگ در موجودات زنده می‌شود.
5 تولیدکنندۀ اصلی نور مصنوعی عبارتند از: لامپ‌های گازی، لامپ‌های رشته‌ای، چراغ‌های فلورسنت شامل (CFL)، چراغ‌های LED و لیزر. لامپ‌های گازی با سوزاندن گاز، نور تولید می‌کنند و لامپ‌های فلورسنت با عبور جریان الکتریکی از بخار، تابشی به شکل نور خلق می‌کنند.
فرق بین نور طبیعی و نور مصنوعی
ما دیدیم که چگونه نور برای زندگی ضروری است و به چه شکل، تناوبی دائمی بین نور طبیعی و تاریکی محیط ایجاد می‌کند که در آن هر موجود زنده می‌تواند به‌طور ارگانیک رشد و پرورش یابد. درنتیجه، اگر که نور طبیعی وجود نداشته باشد، طبیعت هم از لحاظ بیولوژیکی و هم از لحاظ روانی دچار عدم تعادل می‌شود.
تفاوت اصلی بین نور مصنوعی و نور طبیعی این است که نور طبیعی بسیار شدیدتر است. مقدار نوری که در فضای باز می‌بینیم، هم مستقیم از منبع نور خورشید و هم به‌طور غیرمستقیم از سطوحی که پرتوهای نور از آن‌ها منعکس می‌شوند، نشأت می‌گیرد. زمانی که پروژۀ خود را طراحی می‌کنید، نور طبیعی باید منبع اصلی نورپردازی باشد تا محیط سالم‌تر و راحت‌تر باشد. پیوست نور مصنوعی باید به شکل ادغام و تلفیق نور طبیعی باشد که پس از غروب آفتاب یا خصوصاً در روزهای تاریک، که نور طبیعی به اندازۀ کافی نیست، صورت بگیرد.
اگر از منابع مختلف نور به بهترین شکل ممکن استفاده کنید و آن‌ها را آگاهانه در محیط‌های مختلف توزیع کنید، رابطۀ بین نور و سایه در حدی بهینه خواهد شد که خطر ایجاد ناراحتی و خستگی چشم کسانی را که در آن فضاها مشغول به فعالیت هستند، تهدید نمی‌کند.
با در نظر گرفتن این موضوع، مشخص است که چیدمان و ترتیب فضاها یک عامل تعیین‌کننده است. به عنوان مثال، ممکن است خود را در فضا یا یک منطقۀ زندگی استراتژیک جنوبی، جنوب غربی یا جنوب شرقی بیابید، بنابراین می‌توانید ساعت‌های بیشتری از نور خورشید در هر فصل لذت ببرید.