غزال زیاری: مردم ایران، یک جراح قلب را به‌عنوان رئیس‌جمهور آینده خود انتخاب کرده‌اند و دانشمندان از سراسر دنیا امیدوارند که «مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور جدید ایران که در یکی از دولت‌های سابق در سمت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مشغول به فعالیت بود، بتواند علاوه بر ارتقای شرایط دانشگاه‌ها، باعث بهبود روابط کاری دانشمندان ایرانی با همتایان بین‌المللی‌شان شود و درعین‌حال، زمینه‌ساز سرمایه‌گذاری بیشتر در مسائل علمی، آزادی علمی بیشتر و احیای گفتگوها در مورد برنامه هسته‌ای شود.
«منیف ذوبی» مدیرکل سابق آکادمی علوم جهان اسلام دراین‌باره می‌گوید: «پزشکیان فرزند نظام آموزش عالی ایران است و احتمالاً مدافع خوبی برای علم خواهد بود. صرف حضور او برای رؤسای دانشگاه‌ها و محققان، الهام‌بخش خواهد بود.»
این در حالی است که برخی دیگر براین باورند که اصلاحات پایدار در ایران در شرایط ژئوپلیتیک کنونی دشوار است؛ زیرا این دولت است که رؤسای دانشگاه‌ها و استادان را منصوب می‌کند و چهره‌های غیرعلمی با خاستگاه مذهبی و سیاسی، بیشتر از چهره‌های علمی در این زمینه تأثیرگذارند.
برگزاری انتخابات زودهنگام
بعد از درگذشت «سید ابراهیم رئیسی»، رئیس‌جمهور پیشین طی سانحه سقوط بالگرد در اواخر اردیبهشت امسال، انتخابات ریاست جمهوری در دو مرحله و در شرایطی برگزار شد که فضای دانشگاه‌های کشور در طول چند سال اخیر، ناآرام و معترض بود.
در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ایران، دکتر پزشکیان با کسب آرای بیشتر به‌عنوان رئیس‌جمهور ایران برگزیده شد. او امیدوار است که بتواند درمان اقتصاد بیمار کشور را آغاز کند و موضع ملایم‌تری نسبت به دانشجویان و دانشگاهیان درگیر در مخالفت‌ها داشته باشد. او درعین‌حال قصد دارد با امید به لغو تحریم‌ها علیه ایران، مذاکرات جدیدی را با جامعه بین‌المللی از سر بگیرد و مذاکرات را درباره برنامه هسته‌ای کشور مجددا دنبال کند.
«حسین آخانی» محقق گیاه‌شناسی دانشگاه تهران بر این باور است که تحریم‌های بین‌المللی باعث بدتر شدن شرایط وخیم اقتصادی و بحران هزینه‌های زندگی شده است. تورم سیستماتیک ایران در اوایل سال جاری به بیش از ۴۵ درصد رسیده بود که البته حالا رو به کاهش گذاشته است. او می‌گوید: «انتخابات برای جامعه علمی، امید به همراه آورده و این اولین گام به‌سوی تغییر است.»
کارنامه علمی دکتر پزشکیان
مسعود پزشکیان بعد از تحصیل در دانشگاه به‌عنوان جراح قلب، در جنگ تحمیلی حضور داشت و پس‌ازآن، در سال ۱۹۹۴ (۱۳۷۳ شمسی) به‌عنوان رئیس دانشگاه علوم پزشکی تبریز مشغول به کار شد. او در بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴، وزیر بهداشت دولت سید محمد خاتمی بود.
«علی گرجی» متخصص علوم اعصاب در دانشگاه مونستر آلمان که اصالتی ایرانی دارد، با انتخاب دکتر پزشکیان، به آینده امیدوار است. او معتقد است که با توجه به سوابق پزشکیان، او ممکن است ابتکاراتی را باهدف افزایش بودجه علمی، ارتقاء زیرساخت‌های تحقیقاتی و تقویت همکاری‌های بین‌المللی در رشته‌های علمی انجام دهد.
اعتراض حق دانشجویان است
پزشکیان در یکی از گردهمایی‌های انتخاباتی‌اش در دانشگاه تهران به این نکته اشاره کرد که دانشجویان و دانشگاهیان باید حق اعتراض را بدون برخورد خشونت‌آمیز داشته باشند و دراین‌باره گفت: «نباید کاری کنیم تا دختران و زنان ما نسبت به اعتقادات متنفر باشند و این فاجعه است. اعتراض حق دانشجو است. اعتراض حق دانشگاه است و جامعه‌ای که اعتراض نکند، مرده است. در قبال اختیارات آینده خودم آیین نامه انضباطی و نوع برخورد با دانشجویان را تغییر خواهم داد. »
معضل تحریم‌ها
یکی دیگر از وعده‌های پزشکیان، پیگیری مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای ایران است . او خواهان رفع این مشکل است که یکی از عوامل کلیدی در تحریم‌های بین‌المللی اعمال‌شده توسط کشورهای غربی است.
پزشکیان در دومین مناظره تلویزیونی‌اش گفت: «هیچ دولتی در تاریخ نتوانسته در قفس به رشد و شکوفایی برسد. ما نمی‌توانیم در این شرایط به توسعه فکر کنیم ولی با دنیا رابطه منطقی نداشته باشیم. باید تعامل داشته باشیم و دنیا را تحمل‌کنیم.»
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین ایران و معمار توافق هسته‌ای در مبارزات انتخاباتی در کنار دکتر پزشکیان ایستاد. ظریف در سال ۲۰۱۵ با جان کری، وزیر امور خارجه وقت آمریکا در آن زمان، برسر مسائل هسته‌ای به توافق رسید و در پی آن، تحریم‌ها علیه ایران درازای تعهد قابل راستی‌آزمایی ایران در راستای کاهش شدید ذخایر اورانیوم تسلیحاتی کاهش یافت.
هرچند که سال ۲۰۱۸، «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور سابق آمریکا به‌طور یک‌جانبه از این توافق خارج شد و با اعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران، این توافق عملاً از بین رفت.
لازم به ذکر است که در شرایط تحریم، همکاری‌های تحقیقاتی بین‌المللی امری سخت و دشوار است. محققان ایرانی در خرید انواع تجهیزات، درخواست کمک‌هزینه و حتی حضور در کنفرانس‌های جهانی با موانع متعددی روبرو هستند. «حمید گورابی» متخصص ژنتیک انستیتو رویان تهران که به رفع تحریم‌ها امیدوار است، می‌گوید: «فرایند شرکت در کنفرانس‌های خارجی بسیار سخت است و دانشمندان خارجی، دعوت‌نامه‌های ما را نمی‌پذیرند.»
با این حال «متیو بان» دانشجوی امنیت هسته‌ای در دانشکده حکمرانی کندی، دانشگاه هاروارد معتقد است که احیای توافق امر آسانی نخواهد بود و باوجود بی‌اعتمادی و خصومت‌ها، متقاعد کردن ایران برای بازگشت به وضعیت پیش از خروج فاجعه‌بار ترامپ از توافق ایجادشده، سخت خواهد بود.
منبع: nature
۵۴۳۲۱
