ضرورت نگرش جامع به زنجیره سلامت برای حل چالش های بهداشت و درمان

به گزارش خبرگزاری آنا محمدرضا مخبردزفولی رئیس فرهنگستان علوم در همایش فارماکوگنوزی ایران با بیان اینکه صنعت داروسازی و علوم مرتبط با دارو جزو مجموعه های پیشرفته هستند اظهار کرد: ممکن است این حوزه با مشکلات و آسیب هایی مواجه باشد اما می توانیم بگوییم که به لحاظ نیروی انسانی متخصص و امکانات ظرفیت خوبی برای پیشرفت در زمینه دارو به طور کلی و به ویژه فرآورده های بیولوژیک در کشور داریم.

وی ادامه داد: مزیت نسبی ما در گروه پزشکی علاوه بر مسأله درمان داشتن یک عقبه توانمند در زمینه زیست فناوری است. با توجه به وجود رشته های متنوع در این حوزه تمرکز خاصی بر روی فرآورده های طبیعی شکل گرفته است. کشور ما تنوع بسیار بالایی از نظر مواد اولیه دارد و فلور گیاهی ما جزو چند کشور نخست دنیاست.

رئیس فرهنگستان علوم بیان کرد: همچنین می دانیم که در حال حاضر یک جریان جهانی به سمت دارو های شیمیایی و فرآورده های بیولوژیک با منشا شیمیایی در حال حرکت است که توجه به محصولات طبیعی در آن اهمیت ویژه ای دارد. با توجه به اینکه کشور ما یکی از پنج کشور اول دنیا از نظر تنوع گیاهی است این سؤال مطرح می شود که چرا نتوانیم از این بستر غنی مواد اولیه و مولکول ها بهره برداری کنیم و گیاهانی که می توانند به دارو های مؤثر با عوارض جانبى کمتر تبدیل شوند را از این گستره عظیم استخراج کنیم. این فرآیند می تواند به ثروت آفرینی برای کشور کمک کند.

مخبردزفولی گفت: سال ها تلاش می کنیم تا کار های علمی متنوعی را در این زمینه انجام دهیم. این موضوع نشان دهنده یک علامت مهم است. اخیراً با برخی از مسئولان حوزه سلامت صحبت هایی داشته ام و در دولت جدید به آنها اشاره کردم که باید زنجیره سلامت را به درستی شکل دهیم. مشکل ما این است که وقتی می خواهیم چالش های بهداشت و درمان جامعه را حل کنیم به جای توجه به زنجیره سلامت تمرکزمان بر روی بخشی خاص از سلامت می افتد و این رویکرد موفق نخواهد شد.

وی ادامه داد: اگر به عملکرد دولت های مختلف توجه کنید می بینید که در حوزه بهداشت و درمان هزینه های زیادی صرف شده است و هنوز هم سهم بهداشت و درمان از کل بودجه دولت قابل توجه است. اما متأسفانه این هزینه ها توجیه نمی شوند. به عنوان مثال آمار ها نشان می دهد که ما در زمینه واکسن سازی هم موفق بوده ایم اما چند مرحله قبل از آن زمانی که پذیرش آن در جامعه شروع می شود نمی توانیم مراحل قبل را ببینیم. متأسفانه به دلیل عدم توجه به این مراحل از توانمندی ها و تجربیات افرادی که در حوزه های مختلف از جمله داروسازی دامپزشکی بیوتکنولوژی و میکروبیولوژی تحصیل کرده اند بهره برداری نمی شود. باید از خودمان بپرسیم که چرا توجه کمتری به چرخه و زنجیره کامل سلامت داریم.

رئیس فرهنگستان علوم بیان کرد: هرم پذیرش در دانشگاه ها باید به طور صحیح طراحی شود و به استعداد ها در رشته های مختلف توجه شود. در حال حاضر عمده تمرکز در پذیرش دانشجویان در رشته های پزشکی بر روی علوم تجربی است در حالی که سهم رشته های دیگر نیز باید به صورت معقول و متوازن در نظر گرفته شود. جوامعی که توزیع نرمال و منطقی استعداد ها را در رشته های مورد نیاز خود دارند به سادگی و به صورت تصاعدی پیشرفت می کنند؛ در غیر این صورت رشته های دیگر تضعیف خواهند شد.

وی با بیان اینکه ما به عنوان کشوری با منابع غنی گیاهان دارویی متأسفانه بخشی از این منابع ارزشمند را خام فروشی می کنیم عنوان کرد: در حالی که برخی کشور های اروپایی با راه اندازی پالایشگاه های گیاهان دارویی این گیاهان را فرآوری کرده و به ما می فروشند. ما به عنوان داروسازان و کسانی که در صنعت داروسازی فعالیت می کنند مسئولیت بزرگی داریم. نمی توانیم بخشی قابل توجهی از ارز کشور را که با زحمت و سختی تأمین می شود صرف واردات مواد اولیه میانی یا دارو کنیم.

مخبردزفولی گفت: با داشتن این بستر طبیعی که می تواند به دارو هایی با کمترین عوارض جانبی تبدیل شود حداقل نیاز داریم که بازنگری جدی در رویکردهایمان صورت بگیرد. به نظر می رسد که چرخه های فعلی به درستی کار نمی کنند و این وضعیت ادامه دارد. به عنوان مثال اگرچه ارز زیادی برای دارو صرف می شود – به طوری که تخمین زده می شود حدود سه و نیم میلیارد دلار باشد – باید این مبلغ عمدتاً در صنعت داروسازی داخلی صرف شود و از طریق حمایت از تولیدکنندگان داخلی به چرخه اقتصاد کشور کمک کنیم.

وی اضافه کرد: متأسفانه مشکلاتی مانند فساد های پنهان و عدم اعتماد به تولیدکنندگان داخلی وجود دارد که باعث می شود واردات ترجیح داده شود. در حال حاضر ۱۴ تا ۱۵ میلیارد دلار برای واردات غذا هزینه می شود و این مسئله نیز هیچ تعلقی به دولت خاصی ندارد بلکه به یک رویه روزمره تبدیل شده است.

رئیس فرهنگستان علوم با بیان اینکه ایران به واسطه وجود نیروی انسانی متخصص و دانشمندان با استعداد مزیت نسبی بالایی دارد گفت: متأسفانه بسیاری از این استعداد ها به دلیل نبود فرصت های مناسب و عدم اعتماد از کشور خارج می شوند. دانشکده های داروسازی و متخصصین این حوزه می توانند نقش بسیار مهمی در توسعه سلامت کشور ایفا کنند. با این حال این بالقوه ها محدود مانده و چرخه سال ها ادامه یافته است هر چند که مقادیر مالی آن متغیر بوده است.

مخبر دزفولی عنوان کرد: مسئولین می بایست از تجربیات استفاده کنند و ارتباط بیشتری با دانشمندان برقرار سازند. باید فضایی فراهم کرد که دانش و تکنولوژی به درستی به کار گرفته شود و همچنین مالکیت فکری محققین محترم شمرده شود. متأسفانه به این ارزش ها توجه کافی نشده و کار های بسیاری در زمینه غذا و دارو هنوز بر زمین مانده است. سازمان غذا و دارو دانشکده های داروسازی و مراکز تحقیقات مرتبط با غذا و تغذیه و بهداشت مواد غذایی همگی باید در این موضوع مسئولیت بپذیرند.

وی ادامه داد: فرهنگستان علوم آمادگی دارد که با دوستانمان در دانشکده ها همکاری کند. در حال حاضر گروه های مختلفی از جمله گروه گیاهان دارویی فرآورده های بیوتیک و فرآورده های طبیعی تشکیل شده است. بخشی از دانشمندان علوم پزشکی در این زمینه با همکاری فرهنگستان علوم پزشکی پروژه های مشترکی را آغاز کرده اند.

رئیس فرهنگستان علوم عنوان کرد: مرز های بین علوم بیولوژیک دیگر قابل تفکیک نیستند و نمی توانیم به سادگی برای هرکدام دیواری بکشیم. ما نیاز داریم که با یکدیگر همکاری کنیم تا ضمن هماهنگی در علوم زیستی ارتباطات بیشتری در زمینه علوم مهندسی نیز برقرار شود. همچنین باید نگاهی مجدد به امکانات بیومهندسی داشته باشیم.

وی اضافه کرد: فرهنگستان علوم آمادگی دارد از استعداد های جوان در همکاری با این حوزه ها استفاده کند و همچنین از دانشمندان پیشکسوت در هر رشته ای که می تواند به پیشرفت علمی کشور کمک کند بهره ببرد. پیشرفت علم فقط به معنای تئوریک آن نیست؛ ما در دانشگاه ها مسئولیت اجتماعی داریم و باید به حل مشکلات کشور بپردازیم. این تحول و گره گشایی تنها از طریق روش های علمی و آکادمیک ممکن می شود. امیدوارم با همفکری و همدلی یکدیگر این مسیر را بهبود بخشیم و هرگونه اشتباه یا کاستی موجود را جبران کنیم. بیایید نقاط قوت را تقویت کنیم و کارآمدتر شویم. از تمامی شما تشکر می کنم و امیدوارم موفق و پیروز باشید.