ماجرای بی‌نظمی در امتحانات نهایی دبیرستان‌ها

این آخرین خبری است که از قانون جدید تاثیر سه سال آخر دبیرستان بر کنکور به چشم می‌خورد؛ مساله‌ای که از خانواده‌ها تا بچه‌ها همه را ناراضی و شاکی کرده. از نگاه آن‌ها این قانون جدید بسیار ناقص است و حق بچه‌ها پایمال می‌شود. امتحانات نهایی امسال از اول خرداد شروع شده و تا آخر ماه هم ادامه دارد. پایه‌های دهم و یازدهم روز‌های زوج امتحان می‌دهند و پایه دوازدهم روز‌های فرد. عربی؛ اولین امتحان بچه‌ها بود و گویا بی‌نظم‌ترین امتحان تا امروز محسوب می‌شد. خانواده‌ها و دانش‌آموزان از روند برگزاری ناراضی‌اند و می‌گویند حق بچه‌های‌مان دارد نادیده گرفته می‌شود. آنطور که از این قانون پیداست، نمرات درس‌های سه پایه در امتحان نهایی به شکل مستقیم بر تراز کنکور تاثیر می‌گذارد. غیر از بحث تاثیرگذاری نمرات بر کنکور که خود یک مثنوی هفتاد من است، بحث تقلب در امتحانات نهایی بچه‌ها مطرح است. تاثیر این مساله بر کنکور، قطعا بسیار بیشتر از نحوه برگزاری است و البته به نوعی با آن در پیوند هم هست.

علی یوسفی؛ دانشجوست و عضو پویش هم‌اندیشی تغییرات کنکور که اعضای آن در پی مذاکره با تصمیم‌گیران در خصوص لغو تاثیرپذیری کنکور از سه سال آخر دبیرستان هستند. او در خصوص نحوه برگزاری امتحان عربی که اولین امتحان بود، به «اعتماد» گفت: «در حوزه‌های شهر‌های مختلف شاهد این بودیم که بی‌نظمی در سطح وسیعی در برگزاری اولین امتحان هماهنگ نهایی پایه دوازدهم بوده است. مثلا در ناحیه … اصفهان شاهد این بودیم که امتحان به جای اینکه ساعت ۳۰: ۷ شروع شود، ۱۵: ۹ شروع شده. در منطقه … تهران شاهد این بودیم که امتحان ساعت ۸ و نیم شروع شده. این در حالی است که سوالات به همراه پاسخ‌های‌شان ساعت ۵۵: ۷ در کانال تلگرامی که سوالات را می‌گذارد، منتشر شده. برخی حوزه‌های امتحانی هم بچه‌ها را بعد از ساعت ۳۰: ۷به حوزه‌ها راه داده‌اند و این خودش شائبه تقلب را به همراه دارد.»، اما مشکلات به همین جا ختم نمی‌شود، سطح بی‌نظمی در برگزاری امتحانات بالاتر از این حرف‌ها بوده؛ کارت ورود به جلسه دانش‌آموزان هم با مشکلات عدیده‌ای توزیع شده است. «کارت ورود به جلسه در چهار الی پنج مرحله توزیع شده. کارت‌ها شماره صندلی مشخصی نداشتند و اگر داشتند خیلی‌های‌شان اشتباه بودند. حتی حوزه‌هایی داشتیم که قبل از شروع امتحان، پایه‌های دهم و یازدهم را به صف کردند، دانه دانه اسامی را خواندند تا دانش‌آموزان رفتند سر صندلی‌های‌شان.» این‌ها را یوسفی اضافه می‌کند. مشکل بعدی بحث انتظامات امتحانات بود. «حوزه‌ها به لحاظ مراقبتی و گشتن وسایل بچه‌ها و دستگاه‌های راکت مشکل داشتند. یکسری از حوزه‌ها رعایت می‌کردند و بازرسی بدنی را خوب انجام می‌دادند، اما یکسری حوزه‌ها از تایم ورود گذشته شده بود و بدون بازرسی بدنی یا استفاده از راکت، بچه‌ها را می‌فرستادند.» کانال‌های لو دادن سوالات هم که به قدری زیادند و در دسترس که با ساده‌ترین سرچ در تلگرام می‌توانید به همه‌شان دسترسی داشته باشید. به قول مادر یکی دانش‌آموزان، کافی است عبارت «خرید و فروش سوالات نهایی» را سرچ کنید، همه کانال‌ها برای‌تان بالا می‌آید.

امتحان‌مشورتی‌بود

مشکل بعدی امتحانات نهایی تایمی بود که به خاطر بی‌نظمی در آغاز جلسه، از دانش‌آموزان دریغ شده بود. بر اساس گفته‌های یوسفی، یکسری از حوزه‌ها که به جای ۳۰: ۷ امتحان را دیر شروع کرده بودند، امتحان ۸۰ دقیقه‌ای را ۵۰ یا ۶۰ دقیقه‌ای برگزار کردند و تاکید داشتند باید سر تایم خودش تمام شود و برگه‌ها را جمع کردند. این ناقض حقوق دانش‌آموزان است که بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه از وقت واقعی جلسه از آن‌ها دریغ شد. «مشکل دیگر عدم نظارت درست مراقبین در جلسه بود، انگار امتحان مشورتی بود. موقع تحویل اوراق، آنقدر همهمه می‌شد که دانش‌آموزی اگر می‌خواست، می‌توانست از این فرصت استفاده کند و از دوستانش کمک بگیرد و جواب را داخل پاسخنامه بنویسد. این مشکلات برای امتحان اول خیلی بد است. آموزش و پرورش یکسال وقت داشت خودش را برای برگزاری امتحانات آماده کند. ۴ تا ۵ بار توزیع کارت شد، آنقدر مشکل پیش آمد که در نهایت گفتند با هر کارتی که دارید وارد حوزه شوید، ما به شما کارت می‌دهیم.» این مشکلات را یک طرف درنظر بگیرید، آنچه در ادامه می‌خوانید، اما نشان از سردرگمی آموزش و پرورش و ناتوانی مسوولان این حوزه در برگزاری یک امتحان ساده سراسری است. «برگه عربی انسانی پایه دهم را اشتبا‌ها به‌جای عربی تجربی تکثیر و توزیع می‌کنند که بعد از گذشت زمان زیادی و با اعتراض دانش آموز‌ها متوجه مشکل شده و برگه‌ها را جمع آوری می‌کنند.» این دو خط خود به تنهایی نشان از گیجی برگزارکنندگان آزمون می‌دهد و نیازی به ارایه مستندات محکم‌تر برای ثابت کردن این قضیه نیست. یوسفی می‌گوید: «آقای زارعی؛ رییس سنجش آموزش و پرورش تاکید دارند تقلبی صورت نمی‌گیرد. می‌خواستم بگویم مصداقش وجود دارد؛ نمونه‌اش عکس واضحی از حوزه امتحان بیرون می‌آید و قطعا از همان طریق جواب دقیق سوالات هم به داخل حوزه ارسال می‌شود.

سازوکار سازمان سنجش به این شکل است که در آزمون سراسری چند دفترچه و پاسخنامه را طبق پروتکل‌ها در زمان مشخصی توزیع می‌کنند و قبل از توزیع دفترچه و پاسخنامه جدید، دفترچه و پاسخنامه قبلی را جمع آوری می‌کنند و همچنین از داوطلبین مشکوک به تقلب نیز آزمون مجدد برای تایید صلاحیت داوطلب می‌گیرند. امسال آموزش و پرورش هم برای تامین امنیت آزمون سازوکار سنجش را در پیش گرفته و اوراق امتحانی را در فاصله ۱۵ الی ۲۰ دقیقه پخش می‌کند که هم باعث بی نظمی شدید شده و هم سازوکار ناقصی هست چرا که در سازوکار سنجش دفترچه‌های قبلی و پاسخنامه‌های آن قبل از توزیع دفترچه بعدی جمع آوری می‌شوند، اما در امتحانات نهایی به این شکل نیست و فقط اوراق را تکثیر و پخش می‌کنند. اما برای آزمون تایید صلاحیت اگر دانش آموزی بنا به هر دلیلی نمره ۱۵ یا ۱۶ یا کمتر دریافت کند و اگر در آزمون دیگری موفق به کسب نمره بهتر یعنی ۱۹ یا ۲۰ شود به احتمال زیاد طبق گفته‌های مدیران آموزش و پرورش آزمون مجددی از این دانش آموز برای تایید صلاحیت نمره در آزمونی که نمره بالایی دریافت کرده گرفته می‌شود.

پس همه این‌ها نشان می‌دهد تقلبی صورت می‌گیرد که این سازو کار‌ها را برایش درنظر گرفته‌اند. وقتی پای سرنوشت بچه‌ها در میان است و قرار است ارزیابی به این سه سال مربوط باشد، باید نیم نمره، ۲۵ صدم هم مهم باشد. طرف ممکن است از پزشکی به پرستاری یا برعکس برسد. ما در این پویش دو سال و نیم است این‌ها را پیگیر هستیم، دست‌اندرکاران اعتنایی نمی‌کنند.» تصحیح برگه‌ها هم ورقی دیگر است از این داستان طولانی. «قرار بود تصحیح همه برگه‌ها الکترونیکی باشد و با مانیتور. طوری که مصحح نداند برگه کدام دانش‌آموز را تصحیح می‌کند، رندوم باشد. یک سال این اتفاق افتاد، امسال گفتند حجم برگه‌ها بالاست ما تصحیح ملی می‌کنیم. ما نمی‌دانیم تصحیح ملی یعنی چه. معلوم نیست می‌خواهند دستی تصحیح کنند یا چه.»

اگر سرما بخورم، دانشگاه را از دست می‌دهم

«من کلاس دوازدهم هستم، اگر سر یکی از امتحانات سرما بخورم و نتوانم درست درس بخوانم، ممکن است نتوانم به دانشگاه بروم.» این جمله یکی از بچه‌هاست. دانش‌آموز پسری که پایه دوازدهم است. مشهدی است و از نحوه برگزاری امتحانات دل خوشی ندارد. «آنقدر فاصله میزهای‌مان کم بود و بهم نزدیک نشسته بودیم که سروصدای بچه‌های دیگر نمی‌گذاشت تمرکز داشته باشم. در یک سالن اجتماعات با ۱۵۰ دانش‌آموز، فقط ۳ تا ۴ مراقب بودند. آن‌ها هم از چیزی مراقبت نمی‌کردند، اصلا از کسی به خاطر تقلب برگه نگرفتند. من به چشم خودم دیدم داشتند تقلب می‌کردند. امتحان عربی، امتحان اول‌مان بود. به جای ساعت ۳۰: ۷ امتحان ساعت ۳۰: ۸ شروع شد. یکی از دوستانم تقلب کرده بود، استرس داشت که مراقب ندیده باشد و امتحانش را صفر رد کنند، به مراقب گفته بود از روی برگه دوستم نگاه کردم که سوالات را چک کنم، ببینم سوالات او هم مثل من است یا نه، اما مراقب گفته بود اشکال ندارد.» مادر همین دانش‌آموز هم در تکمیل صحبت‌های پسرش می‌گوید: «پسرم امروز گفت مامان فکر کنم سرما خوردم. چنان استرسی گرفته که اگر بیفتد چه اتفاقی برای کنکورش می‌افتد و چه بلایی سر تراز کنکورش می‌آید. حالا بچه من می‌گوید شیمی را ۱۹ و نیم می‌شوم، این نیم نمره هم برای او استرس‌زاست، چون کلی در ترازش تاثیر دارد. انگار بچه‌ها از پایه دهم تا دوازدهم هر سال کنکور دارند. بچه من به هیچ عنوانی نباید مریض شود، از فک و فامیل نباید کسی بمیرد که استرس نگیرد و امتحانی را جا نماند. پایه دهم یکماه، پایه یازدهم یکماه و پایه دوزادهم سه ماه استرس می‌کشند؛ از اردیبهشت تا خرداد و تیر که نوبت دوم کنکورشان است.»

کنکور اردیبهشت را ۳۰۰ میلیون تومان فروختند

مادر دیگری در راستای این گزارش با «اعتماد» صحبت کرد و اعلام کرد شما به راحتی می‌توانید به کانال‌های تقلب دسترسی داشته باشید. «خودم دیدم ساعت ۵۰: ۷ در کانال سوالات را گذاشته بودند. بعضی کانال‌ها ۲۵ تومان برای کل سوالات می‌گیرند، برای تک درس ۵ تومان می‌گیرند سوالات را به شما می‌فروشند. کانال‌ها زیادند. یک کانال هست مربوط به اخبار آموزش پرورش که می‌گوید سوالات را معلم‌ها و مراقب‌ها باید فرستاده باشند، چون عکس نشان می‌دهد سوالات روی میز است و روی صندلی بچه‌ها نیست، سریع هم کلیدهایش می‌آید. از این تقلب‌ها خیلی زیاد است. در تلگرام سرچ کنید خرید و فروش سوالات نهایی، کانال‌های زیادی بالا می‌آید. تازه کانال‌هایی هم هستند که خرید و فروش سوالات کنکور می‌کنند آن‌ها به ریال پول نمی‌گیرند، تتر می‌گیرند. کنکور اردیبهشت را ۳۰۰ میلیون بسته بودند. چند حالت هم دارد اگر ۶ ساعت پیش سوالات را بخواهید یک قیمت دارد، اگر ۱۲ ساعت قبل بخواهید قیمتش فرق می‌کند.» همین مادر در ادامه می‌گوید: «مثلا دستگاه فلزیاب در ورودی جلسه گذاشته‌اند، اما کلید خانه که در جیب پسرم بود را اصلا نفهمید و از آن رد شد. آنقدر چسبیده به در فلزی است و دایم دارد بوق می‌زند که کسی نمی‌فهمد در جیب دانش‌آموزان چه هست.»

کنکور بهترین روش برای تست بچه‌هاست.

اما «لادن تیموری طولابی» پیگیرتر از بقیه در پویش برای این مساله تلاش می‌کند. او رتبه یک کنکور تجربی سال ۷۳ و در حال حاضر عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران است. به «اعتماد» می‌گوید: «۸ ماه است درگیر این مساله‌ایم. خارج از بحث امنیت امتحانات، نظرمان این است امتحان نهایی، چون تشریحی است، قسمت تصحیح نمی‌تواند حق مطلب را ادا کند. ممکن است در یک درسی دانش‌آموز از راه‌حل‌های مختلف به جواب آخر برسد، اما، چون خلاقیت به خرج داده و به راه آخر رسیده، نمره نگیرد. مصحح‌ها یک کلیدی دارند بر اساس آن جلو می‌روند، مصحح غیر استاندارد گذاشته شده؛ معلم فیزیک، درس سلامت و بهداشت را تصحیح می‌کند، اگر یک جایی دانش‌آموز در جواب سوال چه ماده‌ای ویتامین سی دارد، به جای کلم بنویسد پرتقال، نمره نمی‌گیرد. این‌جا هم مساله امتحان تشریحی یکی طراحی سوال است، یکی تصحیح. قبل از امتحانات نهایی با کارشناسان شورای عالی انقلاب فرهنگی صحبت کردیم، نتیجه نگرفتیم. در درس‌هایی مثل ریاضی و هندسه این بیشتر مشهود است. مثلا دانش‌آموزی داشتیم که فکر می‌کرد نمره کامل می‌گیرد، اما مثلا، چون ساده کردن کسر را ذهنی انجام داد، نمره نگرفت.» تیموری معتقد است تراز‌ها به طرز متفاوت و عجیبی تحت تاثیر نوع آزمون و سختی و آسانی سوالات هستند. «پارسال ترازدهی وحشتناک داشتیم، در درس عمومی یادم است ادبیات ۲۰ با ۱۹ که ممکن است ۱۹ آن مساوی ۲۰ باشد، تراز ۲ هزار تا فاصله داشت. این در درسی که ضریبش بالاست خطرناک است. بچه‌ها را از رشته‌ای در شهر دیگر می‌اندازند به رشته‌ای در شهر دیگر. کنکور بهترین روش برای تست بچه‌هاست. امتحان نهایی هیچ چیزش الکترونیکی نیست، فقط اسکن اوراق انجام می‌شود که در اسکن هم مشکلاتی هست.» «از سوی دیگر ایجاد استرس در بچه‌ها از سال دهم کار خطرناکی است. بچه پایه دهم در اوج نوجوانی است. بحران بلوغ دارد. دارد خودش را، استعدادش را پیدا می‌کند. اصلا ممکن است تغییر رشته دهد، ممکن است درس نخواند، ممکن است پشت کنکور بماند، سال‌ها بعد برود سربازی، بعد بخواهد کنکور بدهد. این طرحی که از دهم و یازدهم داریم نمره نهایی را در کنکور تاثیر می‌دهیم، بچه‌ها را دچار استرس می‌کند. اگر امتحانی را بد بدهند، روحیه‌شان را می‌بازند. خیلی از بچه‌هایی که درس‌خوان هستند، پیش روانپزشک می‌روند و قرص می‌خورند. خیلی‌ها دنبال ترک تحصیل یا مهاجرت هستند. ما باید طوری برنامه‌ریزی کنیم که پایه دهم و یازدهم نوجوانی کنند، نه اینکه استرس کنکور داشته باشند.» «امتحان نهایی از شنبه شروع شده، نکته این است که نهایی‌ها بر خلاف امنیتی که در کنکور هست و کسی موبایل و هندزفری نمی‌تواند ببرد، از چنان امنیتی برخوردار نیست. در بعضی حوزه‌ها خیلی چک و سخت‌گیری نمی‌کنند موبایل دست کسی باشد. این به ضرر بچه‌ای می‌شود که در حوزه سخت‌گیر افتاده. علاوه بر همه مشکلات تصحیح و تشریحی بودن امتحان، امنیتش حفظ نشده. روز سه‌شنبه شیمی پایه دوازدهم بوده، بچه‌ها نشستند سر جلسه، یک دقیقه بعد از شروع یعنی ۳۱: ۷ سوالات پخش شده. آموزش و پرورش گردن نمی‌گیرد. در حوزه‌هایی مثل گرگان تا ۳۰: ۸ بچه‌ها داخل می‌رفتند. این در شرایطی است که حتی ۲۵ صدم هم در تراز تاثیر دارد و آن را ۵۰۰ تا بالا پایین می‌کند. در این روش، پایداری برخورد دیده نمی‌شود، در صورتی‌که کنکور یک روز است، برای آن روز کلی تمهیدات است؛ نیروی انتظامی، سپاه، وزارت کشور هستند. ممکن است اینترنت سراسری را قطع کنند، اشکالی هم ندارد. اما الان نمی‌توانند این کار را برای امتحانات نهایی بکنند، چون هر روز امتحان است. از اول خرداد تا آخر ماه امتحان داریم؛ دهم، یازدهم روز‌های زوج و دوازدهم روز‌های فرد. تمام روز‌ها درگیرند، حتی اگر گردن سازمان ملی سنجش هم بیفتد، نمی‌تواند از پس یک امتحان یک ماهه در کشور و امنیتش بربیاید. عملا حق و ناحق زیادی می‌شود. همین امتحان نهایی قرار است روی ۶۰ درصد کنکور بچه‌ها تاثیر بگذارد. حتی کسی که کنکور انتخاب رشته نمی‌کند، سال بعد برای ترمیم باید دهم و یازدهم را شرکت کند و این ترمیم نمره را داشته باشد. در عین حال نمرات نمی‌تواند در امتحانات متفاوت، تراز مساوی بدهند. ممکن است ۲۰ امسال شیمی، تراز ۱۰ هزار بدهد، اما ۲۰ شیمی پارسال، ۱۲ هزار بدهد، چون سخت‌تر بوده. اگر دانش‌آموزی امسال درسی را ۲۰ بگیرد، اگر امتحان آسان باشد ترازش ۱۰ هزار می‌شود، اگر بدشانسی بیاورد و پشت کنکور بماند، یک تراز ۱۰ هزار دستش است که سال بعد دوباره باید شیمی را امتحان بدهد که تراز جدیدش مشخص شود. این مساله استرس فراوانی برای بچه‌ها ایجاد کرده، حتی در حوزه‌هایی مثل تنکابن، معلم عربی، عربی را رسانده، معلم شیمی، شیمی را.» از نگاه تیموری، بچه‌های دهم و یازدهم استرس کنکور را ندارند و هنوز نمی‌دانند راس تایم رسیدن در امتحان چقدر مهم است. «دانش‌آموز پایه یازدهمی ساعت ۱۰: ۷ رسیده، راهش ندادند، صفر رد شده. او باید تا سال بعد بایستد، شیمی دهم و یازدهم را باهم امتحان بدهد. اگر در شهریور شیمی را امتحان دهد، آن نمره برای ترمیم معدل و تاثیرش در کنکور تاثیرگذار نیست. این یکی از مشکلات اساسی است. شما ۵۰ درصد کنکور را تستی می‌دهید، ۵۰ درصد دیگر معدل‌تان است که شامل همه درس‌ها می‌شود، آنهم با این وضعیت امتحان گرفتن.» بحث تقلب در امتحانات نهایی و کنکور بحث جدیدی نیست، اما آنچه آن را مهم می‌کند بخشنامه جدید است که سال دهم و یازدهم را هم به معدل تاثیرگذار در کنکور افزوده است؛ و بی‌تفاوتی مسوولان که همچنان مساله را از اساس انکار می‌کنند. از نگاه آن‌ها هیچ‌وقت هیچ جا تقلبی صورت نمی‌گیرد و نگرفته است. اما کاش سرنوشت بچه‌های پشت کنکور را کمی بیشتر جدی بگیرند و برای حل این بحران‌ها اقدامی کنند.