به دلیل حرکت رو به بالا و ماهیت غیرقابل نفوذ خود نمک ُ این توده ها به صورت دام عمل می کنند و به طور موثر به عنوان یک پوشش تله نفت/گاز عمل می کنند تا از مهاجرت بیشتر نفت و گاز پس از رسیدن به تله جلوگیری کنند. .این امر به ویژه در منطقه خلیج فارس به دلیل لایه های ضخیم رسوبات نمک در سازندهای زمین شناختی رایج است چرا که تحت فشار و نیروهای زمین ساختی به آسانی گنبدهای نمکی دیاپیرها شکل میگیرند.
ابوموسی یکی از جزایر ایران در خلیج فارس و مرکز شهرستان بوموسی در استان هرمزگان در ۷۰ کیلومتری جنوب بندر عباس و ۵۹ کیلومتری شمال-شمال غربی شارجه است . شهرستان ابوموسی متشکل از ۶ جزیره بزرگ وکوچک(بوموسی تنب بزرگ تنب کوچک فاروربزرگ فارورکوچک و سیری) در جنوب استان هرمزگان در دل آب های خلیج فارس قرار دارد. و ارتباط خشکی با بدنه اصلی کشور ندارد شهرستان ابوموسی از شهرستان های استان هرمزگان در جنوب ایران است و مرکز آن شهر ابوموسی است. این شهرستان در حقیقت مشتمل بر چند جزیره است. جمعیت شهرستان ابوموسی طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۷ بیش از ۷ هزار نفر است. شهرستان ابوموسی شامل ۲ بخش و ۲ دهستان به نامهای زیر است: بخش مرکزی تنب و سیری بخش تنب: جزیره سیری. کشتی های نفتکش به علت کم زرفا بودن خلیج فارس تنها باید از مسیر میان این جزیره ها عبور کنند. مرتفع ترین نقطه آن کوه حلوا ۱۱۰ متری است و شهر ابوموسی مرکز جزیره است.
جزیره ابوموسی نزدیک به ورودی تنگه هرمز است. تقریباً مثلثی شکل و خط ساحلی ۱۷ کیلومتری آن حدود ۱۳ کیلومتر مربع را در بر می گیرد . پیدایش اولیه جزیره ابوموسی مشابه سایر جزایر مجاور مربوط به حرکت نمک هرمز از دوران اول زمین شناسی است . زمین شناسی این جزیره مشابه سایر جزایر شرقی و جنوب شرقی خلیج فارس به شدت با سازند هرمز مرتبط است.
خلیج فارس حوضه آبی کم ژرفای در مرز رشته کوههای زاگرس ایران است که از نیمه دوران سوم زمین شناسی شکل گیری کنونی آن آغاز شده است. این فروافتادگی در جلو/جنوب نوار چین خورده- راندگی زاگرس بخش شمالی مرز برخورد ورقه عربی است.
نمک ابوموسی با ریخت حلقه مانند شکل گرفته است و بررسی های دکتر علی فقیه و همکاران از بخش زمین شناسی دانشگاه شیراز نشان می دهد که تکامل ساختارهای نمکی در سه مرحله شکل گیری تپه گنبد و پس از گنبد همراه با چرخه های رسوبگذاری به طور دوره ای و متوالی ادامه داشته است.
در حوضه های حاوی نمک زمین ساخت نمکی تشکیل و توزیع مخازن و تله های نفتی هیدروکربنی را می تواند کنترل کند. جزیره ابوموسی پوششی نمکی است. تفاوت تنش بین دو نقطه می تواند مهمترین عامل جریان نمکی باشد.
ناودیس ها و توالی های رسوبی گوه ای شکل پیرامون ساختارهای نمکی ابوموسی ناشی از نحوه رسوبگذاری را نشان می دهد . زمانی که توده نمکی بالا می آید گنبد نمکی – دیاپیر – شکل میگیرد که با مشاهدات جریان نمک در سایر نواحی دیاپیری دنیا نیز منطبق است.
دیاپیرها – گنبدهای نمکی – خلیج فارس به دلیل ساختار زمین شناختی منحصربه فرد تله های بالقوه قابل توجهی برای نفت و گاز طبیعی در نظر گرفته می شوند. با تشکیل سازندهای گنبدی شکل که در آن هیدروکربن ها تجمع می یابند تله های ساختاری ایجاد می شود. دیاپیرهای نمکی در حال رشد می توانند لایه های سنگی اطراف را تغییر شکل دهند و شرایط مساعدی را برای به دام افتادن نفت و گاز ایجاد کنند.
در حال حاضر هیچ تولید نفتی در جزیره ابوموسی وجود ندارد اگرچه امیدواری وجود دارد که این وضعیت در آینده تغییر کند. به نظر می رسد که سرمایه گذاری گسترده اکتشافی در حوزه جزایر خلیج فارس ارزش راهبردی برای توسعه نفتی کشورمان در آینده منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز داشته باشد.
*استاد دانشگاه
۴۷۲۳۲
-
-
-
-
-
-
