ناشنوایان و دردهایی که ترجمه نمی شوند

این بخشی از صحبت های مطرح شده در گزارش پیش رو است که درنگی در زیست و دردهای هرروزۀ ناشنوایان محسوب می شود؛ دردهایی که جامعۀ مادر نمی شنود. برای حضور گستردۀ ناشنوایان در جامعه و بهبود زندگی آنان راهی نیست جز آنکه هر دستگاه و نهاد و شهروندی وظیفۀ خود را دربرابر این گروه بداند تا مسئلۀ مناسب سازی و دسترس پذیری در منتهای خود و بی نقص ترین شکل آن محقق شود. آنچه در ادامه می خوانید گفت وگوی سرخط نیوز با کارشناس حوزۀ معلولان و مدیرعامل انجمن ناشنوایان استان اصفهان با تمرکز بر اهمیت مناسب سازی برای گروه ناشنوایان است. 

مناسب سازی برای ناشنوایان مغفول مانده است

فَرِن علی اکبری فعال حقوق معلولان در گفت وگو با سرخط نیوز بیان کرد: به علت نادیده گرفتن مناسب سازی و دسترس پذیری تبعیض علیه معلولان در شهرهای مختلف کشورمان دیده می شود. با این حال می توان گفت اصفهان ازجمله شهرهایی است که در آن کم وبیش به بحث مناسب سازی و دسترس پذیری توجه شده است. البته اگر بخواهیم از منظر یک کلان شهر به اصفهان نگاه کنیم باید گفت که جای کار بسیار است و در ابتدای راهیم. بنابراین تأکیدم بر مناسب بودن شهر اصفهان در مقایسه با دیگر شهرهای کشور است.

او ادامه داد: بر اساس تقسیم بندی بهزیستی معولان به پنج دستۀ جسمی _ حرکتی ذهنی اعصاب و روان شنوایی و بینایی تقسیم می شوند. زمانی که دربارۀ دسترس پذیری صحبت می کنیم اغلب همان گروه جسمی _ حرکتی یا درنهایت نابینایان به ذهن می آیند در صورتی که مسئلۀ دسترس پذیری برای تمامی افراد با نیازهای خاص یک ضرورت است.

کارشناس ارشد روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی سپس افزود: سالمندان ممکن است به طور هم زمان به چندین معلولیت دچار شوند. درواقع در کنار پنج گروه یادشده سالمندان یکی دیگر از اقشاری محسوب می شوند که به بحث مناسب سازی نیاز جدی دارند.

این فعال حقوق معلولان در ادامه خاطرنشان کرد: دسترس پذیری شهر اصفهان برای معلولان ذهنی و اعصاب و روان بسیار کمتر از دیگر گروه ها است چون حضور آن ها نیز چندان محسوس نیست. درحالی که نابینایان به علت برخورداری از فیزیک حرکتی بیشتر در جامعه ازجمله محیط های تحصیلی دیده می شوند. همچنین افراد جسمی _ حرکتی در محیط های شغلی به نسب بهتر از دیگر معلولان حضور دارند.

علی اکبری در تبیین بحث مناسب سازی برای معلولان یادآور شد: ناشنوایان یکی دیگر از گروه های معلول به حساب می آیند که مسئلۀ مناسب سازی و دسترس پذیری برایشان حائز اهمیت است اما تاکنون چندان موردتوجه نبوده و باید گفت که بسیار مغفول مانده است.

ناشنوایان به علت لغزش جامعۀ مادر منزوی می شوند

او با نظر به ویژگی های شخصیتی ناشنوایان این گونه تبیین کرد: ناشنوایان ویژگی های مخصوص به خود را دارند و می توان گفت که در جامعۀ مادر یک خرده فرهنگ به حساب می آیند. ناشنوایان در دل جامعۀ مادر یک جامعۀ بسیار مستقل اند. افراد این گروه نیازهای ویژه ای دارند که در کنار هم و با مشارکت یکدیگر برطرف می کنند. این مسئله بیش از همه به زبان بازمی گردد. زبان نقش قابل توجهی در پیوند افراد جامعه دارد درحالی که ناشنوایان از زبان متفاوتی استفاده می کنند.

کارشناس ارشد روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی با تأکید بر اینکه خرده فرهنگ بودن لزوماً مسئلۀ ناخوشایندی نیست گفت: با این حال نمی توان نادیده گرفت که شکل گیری این خرده فرهنگ و انزوای ناشنوایان تحمیلی است؛ چراکه جامعۀ مادر آن طور که باید زبان آنان را به رسمیت نمی شناسد.

این فعال حقوق معلولان با اشاره به اینکه ممکن است ناشنوایان به راحتی طرد شوند اظهار کرد: اغلب ناشنوایان به دلیل بی اعتنایی جامعه به زبانشان گوشه گیر می شوند. درواقع شاید یک ناشنوا شخصیت چندان درون گرایی نداشته و بسیار اجتماعی باشد اما جامعه باعث می شود که او غیراجتماعی شود؛ چون می بیند هرچه در این دریای جامعۀ مادر برای شنا تقلا می کند دریا او را پس می زند بنابراین دیگر تلاشی نمی کند و به جزیرۀ امن خود پناه می برد.

فقط یک درمانگاه اصفهان مترجم ناشنوایان دارد  

علی اکبری با تأمل در سنگ هایی که ناشنوایان پیش روی خود می بینند توضیح داد: هم اکنون در شهر اصفهان مترجم ویژۀ ناشنوایان تربیت می شود. این را هم باید در نظر داشت که مترجمان ناشنوایان امنیت و ثبات شغلی چندانی ندارند. با این حال شهر اصفهان در مقایسه با شهرهای دیگر از تعداد قابل توجهی مترجم ناشنوا برخوردار است.

او در تبیین کار مترجمان ناشنوا بیان کرد: هرگاه ناشنوایی کار اداری یا دادگاهی خاصی داشته باشد می تواند از مترجمان ناشنوا کمک بگیرد. درواقع ناشنوایان از قبل هماهنگ می کنند تا یک مترجم در اختیارشان باشد. علی رغم این مسئله اگر یک ناشنوا کاری فوری و پیش بینی نشده برایش پیش بیاید برای مثال نصف شب بخواهد به بیمارستان برود دچار مشکل می شود. آیا یک ناشنوا می تواند تصمیم بگیرد که من فردا یا پس فردا مریض شوم؟!

کارشناس ارشد روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی با تأمل در اینکه یکی از درمانگاه های اصفهان دارای مترجم ناشنوایان است گفت: واقعاً یک درمانگاه برای یک کلان شهر کافی است؟ حضور و برخورداری از امکانات مراکز عمومی و تفریحی شهر در بسیاری از موارد برای ناشنوایان دشوار و در برخی حوزه ها کاملاً محال است. نمونۀ آن سینما است که فیلم ها نه مترجم ناشنوایان و نه زیرنویس دارند.

 این فعال حقوق معلولان با تأکید بر اهمیت زبان ناشنوایان گفت: بسیاری از مراکز شهری برای ناشنوایان ما مثل محیط های خارج از کشور محسوب می شود چون زبان ناشنوا و شنوا از هم بیگانه است. امکانات محدود تحصیلی یکی دیگر از موانعی است که سر راه ناشنوایان قرار دارد؛ یعنی ما در بستر مدارس یا آموزشگاه های خاص ناشنوایان حتی معلمانی دیده ایم که به زبان ویژۀ این گروه مسلط نیستند. این مسئله حتی اگر در سطح مدارس کودکان ناشنوا انگشت شمار هم باشد به هیچ وجه پذیرفتنی نیست.

کاشت حلزون و ترس های پس از آن

علی اکبری با نظر به کاشت حلزون بیان کرد: شاید در جامعه این تصور وجود داشته باشد که یک ناشنوا با کاشت حلزون می تواند به راحتی در مدارس عمومی ثبت نام کند. درحالی که کاشت حلزون نیز مسائل و تبعات نامطلوب خود را دارد. ناشنوایان بعد از کاشت حلزون در از برخی موارد ممکن است تعادل حرکتی خود را از دست بدهند. همین افراد اگر سمعکشان به هر دلیلی بیفتد یا آسیب ببیند یک ناشنوای مطلق می شوند. دانش آموزانی که کاشت حلزون کرده اند یا سمعک استفاده می کنند در کلاس درس همیشه این ترس برایشان وجود دارد که مبادا وسایل کمکی شان دچار ایراد شود.

او تأکید کرد: ناشنوایانی که وسایل کمکی استفاده می کنند اگر در محیط های عمومی آن را از دست بدهند با بحران شدیدی روبه رو می شوند انگار در یک اقیانوس غرق شده باشند. این موقعیت برای یک کودک یا نوجوان ناشنوا وضعیت اضطراری محسوب می شود. حتی ناشنوایانی هستند که بعد از کاشت حلزون و تحصیل در مدارس عمومی به علت همین مشکلات از ادامۀ تحصیل در آن ها خودداری و مقاطع بالاتر در مدارس ویژۀ خودشان ثبت نام می کنند.

کارشناس ارشد روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی با اشاره به اینکه تعداد ناشنوایان محصل و موفق در دانشگاه های ما اندک است اضافه کرد: تا جایی که من اطلاع دارم در شهر اصفهان مناسب سازی و دسترس پذیری دانشگاه ها برای این گروه اصلاً فراهم نیست.

 این فعال حقوق معلولان با تأکید بر اینکه ما به ننگ زدایی از همۀ معلولان نیازمندیم تصریح کرد: ناشنوایان صدای مخصوصی دارند و حرکات دست و صورتشان نیز بسیار است. همین مسائل سبب می شود که خیلی وقت ها از طرف افراد ناآگاه مسخره شوند.

علی اکبری با اشاره به اینکه بحث تمسخر در مدارس ما خیلی پیش می آید یادآور شد: کودکان و نوجوانان ما از سر ناآگاهی و نه بدطینتی ممکن است ناشنوایان را آزار دهند. همین مسائل بچه های ناشنوا را افسرده و منزوی می کند. درواقع یک دانش آموز ناشنوا بعد از مشکلات بسیار و مقابله با ترس هایش درس خواندن را در مدارس عمومی آغاز می کند و بعد ممکن است با چنین مسائلی مواجه شود.

ناشنوایان در چه مشاغلی موفق ترند؟

او با اشاره به اینکه ناشنوایان بزرگسال نیز ممکن است در جامعه مسخره شوند توضیح داد: گفتنش کمی سخت است اما گروهی از جامعۀ مادر به گونه ای با ناشنوایان رفتار می کنند که گویی آن ها مهجور یا بی عقل هستند. این واقعاً نارحت کننده است. در حوزه های شغلی نیز ناشنوایان با مشکلاتی روبه رو هستند؛ چراکه کارفرمایان به این گروه و درکل معلولان کمتر اعتماد می کنند.

کارشناس ارشد روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی ادامه داد: علی رغم بی اعتمادی کارفرمایان ناشنوایان در کارهای فنی و اموری که کمتر به ارتباطات نیاز دارد مهارت بسیاری دارند. درواقع چون صداهای مزاحم را نمی شوند از تمرکز بسیار فراوانی برخوردارند. حتی کارهای پرسروصدایی که افراد شنوا با اشتغال در آن ها پس از مدتی دچار آسیب می شوند عرصه ای است که بچه های ناشنوا خوب می توانند در آن فعالیت کنند. کارفرمایی می شناسم که یک ناشنوا را استخدام می کند و پس از مدتی آن قدر بازدهی آن شخص قابل توجه بوده که کارفرما به جذب یک ناشنوای دیگر تصمیم می گیرد.

این فعال حقوق معلولان با تأکید بر اینکه تمام مشکلات ذکرشده دارای راهکار است اظهار کرد: قبل از نظر به راهکارها باید بپذیریم که معلولیت یک تفاوت است و مرز ایجاد می کند. اینکه به تفاوت های یک معلول احترام گذاشته و پذیرفته شود یا آن ها را نادیده بگیرند به بستر فرهنگی و حتی اقتصادی و سیاسی جوامع بستگی دارد. بنابراین برای اینکه یک ناشنوا یا هر معلولی زندگی خوبی داشته باشد باید زیرساخت های کلان تغییر کند. نباید مرزی که وجود دارد ناسازگار و تبعیض آمیز شود.

 جای خالی ناشنوایان در کتاب های درسی داستان ها و فیلم ها

علی اکبری با نظر به تبعیض گفت: تبعیض به این معنا است که افراد فرصت برابر نداشته باشند. نباید افراد صرفاً به خاطر نشنیدن یا هر نوع معلولیتی که اصلاً در انتخاب آن نقشی نداشته اند فرصت زندگی و پیشرفت را از دست بدهند. اگر این اتفاق بیفتد یعنی در جامعه تبعیض وجود دارد. نباید یک معلول از خدمات و امکانات شهری محروم شود این مسئله در قانون اساسی کشورمان و همچنین حقوق شهروندی هم ذکر شده است.

او ادامه داد: با هدف دسترس پذیری یا کم کردن تبعیض ها علیه ناشنوایان باید به چندین مسئله توجه داشت. نکتۀ اولی که نباید فراموش کرد برنامه ریزی و کارشناسی درست در مسئلۀ دسترس پذیری است. تحقق مطلوب دسترس پذیری به یک کار تیمی باحضور افراد متخصص و حتی غیرمتخصصان دارای معلولیت نیاز دارد.

کارشناس ارشد روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی با تأکید بر اینکه بی انصافی است اگر بگوییم در اصفهان و برای مسئلۀ دسترس پذیری اقدامی نشده توضیح داد: با این حال بازهم معلولان ناراضی اند. دسترس پذیری صرفاً وظیفۀ بهزیستی خانواده ها یا سمن ها یا یک گروه خاص دیگر نیست. در بسیاری از نقاط ممکن است هزینه های بسیاری برای دسترس پذیری صرف کنند اما چون هماهنگی بین دستگاهی محقق نشده کاستی های بسیاری می بینیم.

این فعال حقوق معلولان با اشاره به مسائل پیش روی ناشنوایان بیان کرد: اتفاق مهمی که نیاز است در جامعۀ امروز بیفتد ننگ زدایی از ناشنوایان محسوب می شود. افراد باید آن قدر در کتاب های درسی داستان ها سینما و تلویزیون با افراد ناشنوا مواجه شوند که وقتی یک ناشنوا را در خیابان می بینند مثل موجودی عجیب الخلقه با او رفتار نکنند. متأسفانه مصادیق آن در جامعۀ ما وجود دارد و بارها از زبان همین گروه مطرح شده است.

مفاهیم انتزاعی در زبان ناشنوایان متفاوت از زبان رسمی است

علی اکبری تأکید کرد: یک سرمایه گذاری بلندمدت در این حوزه مخصوصاً روی کودکان و از طریق کتاب یا تلویزیون می تواند ما را به سمت توسعه ببرد. در مدارس حتماً سرفصل هایی به اسم مهارت زندگی وجود دارد. اگر واقعاً فرهنگ سازی و مسائل دسترس پذیری برای ما اهمیت دارد باید بخشی از این دروس به طور اجباری به آشنایی بچه ها با انواع معلولیت ازجمله ناشنوایی اختصاص پیدا کند. معلولان اقلیت قابل توجه و بزرگی هستند که نمی توان آن ها را نادیده گرفت.

او با نظر به سینما و تلویزیون اضافه کرد: نباید شخصیت منفی یک سریال یا فیلم در قسمت آخر روی ویلچر بنشیند! یعنی نه تنها ننگ زدایی در رسانه محقق نشده بلکه ترس از معلولیت هم ایجاد شده است. سینما و تلویزیون می تواند در معرفی خرده فرهنگ ناشنوایان نقش مهمی ایفا کند. حتی اگر یک نقش فرعی فیلم یا سریال را شخصیتی ناشنوا بازی کند اثر خاص خود را می گذارد. این یک فرهنگ سازی ساده است و به هزینۀ زیادی هم نیاز ندارد.

کارشناس ارشد روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی با نظر به تلویزیون یادآور شد: خود تلویزیون برای بچه های ناشنوا بسیار دسترس ناپذیر است. شبکه ها و برنامه های محدودی مترجم هم زمان دارند. باید حتماً از مترجم هم زمان و زیرنویس استفاده شود. اگر وضعیت بحرانی و حساسی اتفاق بیفتد اگر انتخابات یا لحظۀ تحویل سال نو باشد نباید ناشنوای ما بتواند از تلویزیون استفاده کند؟

این فعال حقوق معلولان با تأکید بر اینکه ناشوایان حق دارند که به اندازۀ دیگر افراد جامعه از رسانۀ ملی استفاده کنند اظهار کرد: اگر ناشنوایان نتوانند از تلویزیون ملی استفاده کنند به شبکه های مجازی وابسته می شوند. شبکه های مجازی یک زبان نوشتاری دارد که با نوشتار ناشنوایان متفاوت است. افراد به اشتباه تصور می کنند که ناشنوایان به علت کم هوشی نمی توانند زبان نوشتار رسمی را به طور کامل درک کنند؛ این در حالی است که مفاهیم انتزاعی و ضرب المثل ها در زبان ناشنوایان به شکلی متفاوت بیان می شود.

زمان گفت وگو با ناشنوایان یا سالمندان فریاد نزنید!

علی اکبری با تأمل در بحث زبان خاطرنشان کرد: شما اگر با یک ناشنوا پیامک رد و بدل کنید به این تفاوت ها پی می برد. بنابراین اولویت ما به رسمیت شناختن زبان ناشنوایان است. در رسانۀ ملی نیز باید از مترجمان این زبان دعوت شود؛ زیرا نوع نوشتن و ساختار جملات بین ناشنوایان و افراد شنوا متفاوت است.

او توضیح داد: مدارس ویژۀ ناشنوایان باید تخصصی و حرفه ای تر زبان عمومی جامعه را به ناشنوایان یاد بدهند. این در حالی است که بخشی از مطالب برای مثال اشعار را از دروس این گروه حذف می کنند. این افراد باید بتوانند بعد از ورود به جامعه با استفاده از این زبان بخشی از نیازهای خود را برطرف کنند؛ مثلاً اگر قصد خرید دارو داشتند بتوانند نیازشان را برای متصدی داروخانه بنویسند. ما ضعف آمورشی داریم؛ درواقع درک متفاوت ناشنوایان متأثر از بی توجهی به آموزش زبان است.

کارشناس ارشد روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی با نظر به بحث لب خوانی این گونه شرح داد: لب خوانی مخصوصاً برای ناشنوایان بزرگسال موضوعی حیاتی است. یک معلم یا استاد دانشگاه اگر شاگرد ناشنوایی سر کلاس دارد نباید فقط پشت به کلاس و رو به تخته صحبت کند. این لب خوانی باید اتفاق بیفتد. متأسفانه به این موارد کمتر توجه می شود. شاید کمی برایتان طنزآلود باشد اما باید بگویم اگر یک استاد مرد یا هر فرد مذکری سبیل پُرپشتی داشته باشد در ارتباط با شخص ناشنوا دچار مشکل می شود چون لب خوانی به درستی اتفاق نمی افتد. ناشنوایان ما هر روز با این مسائل روبه رو می شوند.

این فعال حقوق معلولان با نظر به جامعۀ شنوا گفت: افراد شنوا را باید آموزش داد تا بدانند موقع روبه روشدن با فرد ناشنوا یا یک سالمند که شنوایی او اختلال پیدا کرده است چگونه رفتار کنند. افراد شنوا در درجۀ اول نباید داد و فریاد بزنند! کسی که نمی شنود به لب خوانی قوی نیازمند است نه اینکه سر او داد بزنیم و فریاد بکشیم. او در هر صورت نمی شود و صدای بلند نمی تواند کمک کننده باشد اما این رفتار نادرست را در جامعه می بینیم.

موقع صحبت با ناشنوایان چگونه عمل کنیم؟

علی اکبری سپس به شهروندان توصیه کرد: وقتی می خواهید با یک ناشنوا صحبت کنید حتماً با او چهره به چهره شوید و لب و دهانتان را کمی بیشتر از حد معمول تکان دهید. بنابراین با توجه به اینکه زبان ناشنوایان در خیلی از مکان ها دردسترس نیست ناچار باید از لب خوانی استفاده کرد. درواقع لب خوانی و ساده و شمرده حرف زدن یک راهکار محسوب می شود. این تأکید بر ساده حرف زدن به علت تفاوت در زبان افراد ناشنوا و شنوا است. این روش کاملاً قابل اجرا است خود من که نابینا هستم بارها آن را در بین بچه های ناشنوا امتحان کرده ام و نتیجه گرفته ام.

او تأکید کرد: نه فقط معلمان و استادان دانشگاه بلکه در ادارات و دستگاه های مختلف باید افراد را آموزش داد تا بدانند در مواجهه با یک مراجعه کننده یا مشتری ناشنوا چگونه رفتار کنند. دولت باید به این مسئله ورود کند و برای مجموعه های وابسته به خود دوره های اجباری بگذارد. هزینه و وقت زیادی هم نیاز ندارد.

علی اکبری افزود: بین فعالان حقوق معلولین افراد بسیاری هستند که داوطلبانه حاضر به ارائۀ این آموزش ها هستند. شهر و تمام امکانات آن باید برای حضور ناشنوایان و دیگر افراد معلول فراهم باشد. وقتی یک غیرمعلول با ورود به جامعه هیچ فرد معلولی را نمی بیند به این معنا نیست که این افراد وجود ندارند مخصوصاً معلولان ذهنی که کمتر دیده می شوند. باید گفت که ما شهر را به گونه ای ساخته ایم و اداره می کنیم که مانع از حضور معلولان شده است.

تحقیر و تمسخر زبان ناشنوایان ادامه دارد

آیگین عباسی مدیرعامل انجمن ناشنوایان استان اصفهان به خبرنگار سرخط نیوز گفت: مهم ترین مسئله دربارۀ امر مناسب سازی برای ناشنوایان مناسب سازی ذهنی آحاد جامعه در قبال این گروه است. هنوز جامعۀ ما با زبان و فرهنگ ناشنوایان آشنا نیست. هنوز هم گاهی زبان اشاره از سوی برخی افراد ناآگاه دستاویز تحقیر و تمسخر ناشنوایان می شود. بنابراین بخشی از تحقق مناسب سازی باید از مسیر فرهنگ سازی در این حوزه صورت گیرد.

او ادامه داد: بخشی دیگر از مناسب سازی ویژۀ ناشوایان با نصب تابلوهای راهنمایی در اماکن مختلف انجام خواهد شد. یکی دیگر از مسائل مناسب سازی برنامه های شهری و مخصوصاً فرهنگی است که از طرف شهرداری برگزار می شود. تمامی این برنامه ها باید مترجم ناشنوایان داشته باشند تا این گروه نیز بتوانند حضور پیدا کنند.

این مترجم زبان ناشنوایان یادآور شد: مناسب سازی برنامه های تلویزیون نیز مسئلۀ مهم دیگری است که باید از زیرنویس و مترجم ناشنوایان استفاده شود. رسانه های شهری و فضای مجازی نیز باید به حضور مترجمان ناشنوا اهمیت بدهند. این را هم نباید فراموش کرد که تصویر مترجم ناشنوایان در رسانه های مختلف ازجمله تلویزیون باید مناسب و گویا باشد.

مدیرعامل انجمن ناشنوایان استان اصفهان با نظر به فعالیت های انجمن بیان کرد: انجمن خانوادۀ ناشنوایان استان اصفهان در جایگاه یک نهاد غیردولتی ظرفیت کافی در زمینه های مناسب سازی فرهنگ سازی و ارتقای آگاهی عمومی در برابر ناشنوایان دارد. زمینۀ یاددهی زبان ناشنوایان نیز برای این انجمن فراهم است. با این حال انجمن ناشنوایان استان اصفهان از نظر امکانات و منابع مالی محدودیت دارد. امیدواریم که با حمایت مسئولان و افراد خیر به اهدافمان برسیم تا برای ناشنوایان اصفهان نیز زیست اجتماعی بهتری رقم بخورد.

اکنون باید در انتظار ماند و دید که اجرای کامل حقوق ناشنوایان حقوقی که طبق قوانین مختلف کشورمان رسمیت و نقش مستقیمی در مسئلۀ دسترس پذیری دارند چه زمانی محقق خواهد شد. اگر تا رسیدن به آن تاریخ فاصله بسیار است آیا از دستان کارفرمایان هنرمندان نویسندگان فیلم سازان و عموم مردم کاری ارزشمند و همسو با نیازهای ناشنوایان بر خواهد آمد؟  

انتهای پیام