کریمی:عقلای جهان دنبال صلح هستند اما دیوانه منطقه آن را به هم می زند/ سفرهای دیپلماتیک عراقچی بسیار موثر بوده است/قدرت کنشگری امریکا به تضعیف شده است

زینب اسماعیلی: یک سال بعد از هفت اکتبر بنیامین نتانیاهو هر اقدام خشونت آمیزی که می توانست را علیه فلسطینیان و اعضای گروه های مقاومت انجام داد. مدت هاست که مذاکرات صلح در قطر نیز متوقف شده و هر بار که نزدیک به آتش بس بوده نیز اسرائیل با اقدامی آتش بس را به عقب رانده است. این سوال اکنون قابل طرح است که آیا دیپلماسی مرده است؟ چرا دیپلماسی نمی تواند این مسیر تنش را متوقف کند؟ این سوال را با ساسان کریمی استاد دانشگاه و جزو مدعیان جدی نقش آفرینی دیپلماسی در میان گذاشتیم. او معتقد است که صحنه فعلی و پیشگیری از گسترده شدن تنش بین کشورها نتیجه دیپلماسی است. این گفت وگو را در ادامه بخوانید.   

یک سال از ۷ اکتبر و عملیات حماس علیه اسرائیل می گذرد. تعداد کشته شدگان حجم تخریب و وضعیت گروگان ها به علاوه کشیده شدن بحران به لبنان و کشته شدن بسیاری از رهبران گروه های مقاومت نشان می دهد ما را به این نتیجه گیری می رساند که تلاش های دیپلماتیک در این مدت ناموفق بوده است. باید گفت دیپلماسی مرده است؟

دیپلماسی هیچ وقت نمی میرد. دیپلماسی مستقیم و غیر مستقیممسیر رسمی و غیر رسمی و مسیرهای دیگر حتی وقتی کشورها در حال جنگ هستند نیز دیپلماسی ادامه دارد. البته نباید ناگفته بماند که ما با یک رژیم غیرقانونی مواجهیم و از نظر ما جنگ بین دو کشور جریان ندارد. رابطه دیپلماتیک غیر رسمی و حتی غیر مستقیم هم بین ایران و رژیم صهیونیستی وجود ندارد و پیغامی رد و بدل نمی شود. طرف ما در مسائل پیش آمده بین ایران و رژیم صهیونیستی ایالات متحده است. اگر رفت و آمد پیغامی صورت گیرد نیز بین تهران-واشنگتن است که از مسیر واسطه های مختلفی که وجود دارد انجام می شود. من فکر نمی کنم دیپلماسی مرده است و فکر نمی کنم دیپلماسی شکست خورده است. کنترل سطح تنش تا همین میزان با توجه به میل فزاینده نتانیاهو به افزایش تنش نتیجه تلاش های ایران و تا حدی ایالات متحده و کشورهای عربی و منطقه است. دکتر عراقچی هم تحرکات زیادی در سفرهای مختلف به منطقه دارند در راستای همین تحرکات وقتی این سفرها در منطقه تمام شد و پیغام ها رد و بدل شد به نظرم از طریق پل های دیگری در اروپا و نقاط دیگری هم تحرکاتی انجام می شود. 

تحرکات دیپلماتیک برای به ثمر رسیدن نیازمند پذیرش از سوی طرفین درگیر است. آیا حماس اسرائیل و حزب الله در شرایط پذیرش میانجی گری و توافق هستند؟ اساسا رژیم اسرائیل تمایلی به پذیرش دیپلماسی دارد؟ یا می خواهد تمام رهبران حماس و حزب الله را حذف کند؟

خیر نتانیاهو و دولتش هیچ تمایلی به دیپلماسی و کنترل تنش ندارد. اما او تنها بازیگر این صحنه نیست اسرائیل هم تنها موجودیت این صحنه نیست. منافع دیگر بازیگران درگیر به شمول ایران امریکا و بازیگران منطقه ای و اروپایی هم راستا با نتانیاهو نیست. البته دولت در آمریکا مستاجل و رو به انتخابات است و حتما تعیین کننده معادلات اسرائیل نیست اما به هر حال کشش های موجود در تقویم نزدیک به انتخابات حتما با دولتی حامی و مشوق رژیم اسرائیل متفاوت است.اگر چه بحث حمایت های نظامی آمریکا از اسرائیل بحث جداگانه ای دارد اما احتمالا منافع آمریکا هم در گسترش شعله های جنگ نیست. طرف مقابلی که در مورد دیپلماسی احیانا کنش می کند ایالات متحده است که فعلا به دلیل در پیش بودن انتخابات کنشگری کم توان در مورد جنگ و مسایل منطقه است کمی هم کشورهای اروپایی. البته پیغام برندگان و آورندگان خوب هم کشورهای منطقه هستند که ممکن است نقش مثبتی به سمت دیپلماسی و کاهش تنش ایفا کنند. البته اسرائیل تمام تلاشش را کرده تا غزه و جنوب بیروت را ویران کند و همه اعضای گروه های حماس و حزب الله را ترور کند و تعداد زیادی از رهبران را ترور کرده است ولی در عین حال نمی توانیم بگوییم دیپلماسی نتوانسته وضعیت را کنترل کند. دیپلماسی جایگزین افزایش تنش تا حدی بوده آن قدر که می توانست این بحران به یک جنگ فراگیر بین چند کشور در منطقه و حتی فرامنطقه تبدیل شود.  

بازی بازیگران فرامنطقه ای در مسائل خاورمیانه همیشه تاثیرگذار بوده. این بار هم مختصات صحنه به ما این را می گوید. کدام بازیگر بین ایالات متحده فرانسه یا اتحادیه اروپا و کشورهای عربی منطقه توان تاثیرگذاری بر این وضعیت را دارند؟

حتما بازیگران فرامنطقه ای در وضعیت کنونی و ملتهب خاورمیانه نقش اساسی دارند. اول ایالات متحده و بعد بین کشورهای اروپایی فرانسه در ابتکار عمل پیش رو تر از بقیه کشورهای اروپایی است. کشورهای عربی بسیار نقش مهم و گاهی سازنده ای دارند. حرفشان هم در دنیا خریدار دارد. عقلای جهان دنبال صلح هستند و تلاش می کنند وضعیت را به سمت آتش بس ببرند اما دیوانه منطقه آقای نتانیاهو این موضوع ر ا مرتبا بهم می زند.  

آقای عراقچی به چند کشور منطقه سفر کردند و تحرکات دیپلماتیک دولت ایران را آغاز کردند. جمهوری اسلامی ایران با توجه به ظرفیتی که اکنون در منطقه دارد [نه ظرفیت بالقوه] چه نقشی می تواند ایفا کند؟

کنش های دکتر عراقچی بسیار مهم و موثر بوده است به کشورهای منطقه به درستی سفر کردند و موضع عقلایی و جدی و حرفه ای از جمهوری اسلامی ایران ارایه کردند که شایسته تقدیر است. تحرکات دیپلماتیک شان بسیار پخته و حرفه ای است البته از آقای عراقچی کمتر از این هم انتظار نمی رود. اما نکته ای که باید اضافه کنم این است که در دستگاه سیاست خارجی ما در طول سال های گذشته در بعد منطقه ای ضعف جدی وجود دارد و نیازمند این است که بیش از گذشته موضوعات منطقه ای فی مابین با رژیم صهیونیستی و مسایل محور مقاومت در بعد اجرا به طور دایمی در دست وزارت امور خارجه باشد که بتواند در مواقع بحران و فرابحرانی مثل الان کنش گری موثرتری به خرج بدهد.

۳۱۱۳۱۱