نحوه نوشتن سفته بابت بدهی

نوشتن سفته بابت بدهی یک سند تجاری تعهدآور است که صادرکننده آن متعهد می شود مبلغ معینی را در زمان مشخص یا به محض مطالبه، به ذی نفع پرداخت کند. تکمیل صحیح سفته برای بدهی، از بروز مشکلات و اختلافات حقوقی آتی جلوگیری می کند و اعتبار سند را تضمین می نماید، چرا که هرگونه خطا در نگارش آن می تواند پیامدهای جدی به همراه داشته باشد.

سفته به عنوان یک ابزار مالی منعطف، نقش مهمی در تسهیل معاملات تجاری و شخصی ایفا می کند. این سند، که ریشه در قانون تجارت دارد، تعهد صادرکننده را به پرداخت مبلغ مشخصی در سررسید معین یا عندالمطالبه به گیرنده وجه یا به حواله کرد وی تثبیت می کند. از آنجا که سفته مبنای بسیاری از تعهدات مالی، از جمله بدهی های شخصی و تجاری، ضمانت وام ها و حتی ضمانت حسن انجام کار قرار می گیرد، آشنایی با اصول و الزامات قانونی نگارش آن برای هر فرد یا کسب وکاری که قصد صدور یا دریافت آن را دارد، ضروری است.

دقت در تکمیل سفته از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا اشتباهات جزئی در درج اطلاعات می تواند به سادگی اعتبار سند را زیر سؤال برده و فرایند مطالبه وجه را با چالش های جدی حقوقی مواجه سازد. درک صحیح از مفاد قانون تجارت و نحوه اعمال آن در پر کردن سفته، نه تنها از ضررهای مالی جلوگیری می کند، بلکه به شفافیت و استحکام روابط مالی طرفین نیز کمک شایانی می نماید.

سفته چیست؟ درک مفاهیم پایه و کاربردهای آن

سفته، که در اصطلاح حقوقی به آن فته طلب نیز گفته می شود، یک سند تجاری است که به موجب آن، صادرکننده (متعهد) به صورت کتبی تعهد می کند مبلغ مشخصی را در زمان معین یا در زمان مطالبه، به شخص دیگری (گیرنده وجه) یا به حواله کرد او پرداخت نماید. این سند یکی از مهم ترین ابزارهای اعتباری در نظام حقوقی و اقتصادی کشور محسوب می شود که کارکردهای متنوعی دارد.

تعریف سفته بر اساس قانون تجارت

بر اساس ماده 307 قانون تجارت ایران، فته طلب سندی است که به موجب آن امضاکننده تعهد می کند مبلغی در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید. این تعریف به روشنی ماهیت تعهدآور سفته را نشان می دهد و سه ویژگی اصلی آن را مشخص می کند: تعهد به پرداخت مبلغی معین، تعیین موعد پرداخت (معین یا عندالمطالبه)، و مشخص بودن ذی نفع (حامل، شخص معین یا حواله کرد).

با توجه به این ماده قانونی، سفته یک سند رسمی نیست، اما به دلیل اعتبار تجاری و قابلیت نقل و انتقال، از جایگاه ویژه ای برخوردار است. هدف اصلی از طراحی سفته، تسهیل مبادلات و ایجاد ابزاری برای تضمین پرداخت در معاملات است که نیاز به حضور نقدی پول را کاهش می دهد و به طرفین اطمینان خاطر می بخشد.

کاربردهای سفته

کاربردهای سفته بسیار گسترده و متنوع است و در زندگی روزمره و فعالیت های اقتصادی افراد و کسب وکارها جایگاه مهمی دارد. عمده ترین کاربردهای سفته عبارتند از:

• بدهی های مالی (شخصی و تجاری): این رایج ترین کاربرد سفته است. در معاملات خرید و فروش کالا، ارائه خدمات، یا حتی بدهی های شخصی میان افراد، سفته به عنوان تضمینی برای پرداخت مبلغ بدهی در آینده صادر می شود.
• ضمانت وام و تسهیلات: بانک ها و موسسات مالی اغلب برای اعطای وام و تسهیلات، از دریافت کننده وام یا ضامن او سفته دریافت می کنند. این سفته به عنوان تضمین بازپرداخت اقساط وام عمل کرده و در صورت نکول، بانک حق مطالبه وجه سفته را خواهد داشت.
• ضمانت حسن انجام کار یا ضمانت کاری: کارفرمایان برای اطمینان از انجام صحیح و کامل وظایف توسط کارمند یا پیمانکار، سفته هایی را تحت عنوان سفته ضمانت حسن انجام کار یا سفته ضمانت کاری دریافت می کنند. هدف از این سفته، تضمین وفاداری به قرارداد و جبران خسارات احتمالی ناشی از عدم انجام صحیح کار است. در این نوع سفته ها معمولاً تاریخ پرداخت درج نمی شود و صرفاً با شرایط خاصی قابل مطالبه هستند.
• تضمین تعهدات قراردادی: در بسیاری از قراردادها، برای تضمین اجرای یک یا چند بند از قرارداد، طرفین اقدام به مبادله سفته می نمایند. این سفته ها تا زمان اجرای کامل تعهدات نزد طرف دیگر باقی می مانند و در صورت عدم انجام تعهد، قابل مطالبه خواهند بود.

انواع سفته

سفته ها را می توان از جنبه های مختلفی دسته بندی کرد، اما دو نوع اصلی و رایج آن ها عبارتند از:

• سفته عادی: به سفته ای گفته می شود که هیچ مبلغ اسمی بر روی آن چاپ نشده و صادرکننده می تواند هر مبلغی را که مد نظر دارد، روی آن قید کند. البته باید توجه داشت که این مبلغ باید به وضوح و به درستی درج شود.
• سفته با مبلغ اسمی مشخص: این نوع سفته ها توسط بانک ملی ایران چاپ و توزیع می شوند و بر روی آن ها یک سقف مشخص برای مبلغ (مثلاً تا مبلغ یکصد میلیون ریال) درج شده است. صادرکننده نمی تواند مبلغی بیش از این سقف را روی سفته قید کند. هزینه خرید این سفته ها نیز متناسب با مبلغ اسمی آن ها تعیین می شود و در واقع نوعی مالیات دولتی محسوب می گردد. استفاده از این نوع سفته ها به دلیل داشتن مبلغ اسمی محدود، از لحاظ قانونی کمتر دچار چالش می شود، زیرا سقف تعهد از پیش مشخص است.

درک صحیح از این مفاهیم و انواع سفته، گام اول در استفاده درست و مطمئن از این سند تجاری است و می تواند از بروز بسیاری از ابهامات و مشکلات حقوقی در آینده جلوگیری نماید.

ارکان الزامی سفته بابت بدهی: آنچه قانون تجارت حکم می کند (ماده 308)

برای اینکه سفته ای از اعتبار تجاری برخوردار باشد و بتوان آن را به صورت قانونی مطالبه کرد، باید دارای ارکان الزامی باشد که در ماده 308 قانون تجارت به صراحت به آن ها اشاره شده است. عدم درج یا نقص در هر یک از این ارکان، می تواند سفته را از حالت سند تجاری خارج کرده و به یک سند عادی تبدیل کند که مطالبه وجه آن دشوارتر خواهد بود. در ادامه به بررسی دقیق این ارکان می پردازیم:

بر اساس ماده 308 قانون تجارت: فته طلب علاوه بر امضاء یا مهر باید دارای تاریخ و متضمن مراتب ذیل باشد: 1) مبلغی که باید تادیه شود با تمام حروف. 2) گیرنده وجه. 3) تاریخ پرداخت.

مبلغ سفته

درج مبلغ سفته یکی از مهم ترین ارکان آن است و بیانگر میزان تعهد صادرکننده می باشد.

• اهمیت درج مبلغ و روش صحیح نگارش: مبلغ باید هم به عدد و هم به حروف، و به واحد پول رسمی کشور (ریال) درج شود. این دوگانگی در نگارش، برای جلوگیری از هرگونه تغییر یا تحریف احتمالی مبلغ است. در صورت وجود اختلاف بین مبلغ عددی و حروفی، معمولاً مبلغ حروفی معتبر تلقی می شود. نگارش باید به وضوح و بدون خط خوردگی انجام گیرد.
• نکته مهم: محدودیت مبلغ اسمی چاپ شده و پیامدهای تجاوز از آن: در سفته هایی که دارای مبلغ اسمی چاپ شده هستند (مانند سفته تا مبلغ یکصد میلیون ریال)، مبلغی که صادرکننده روی سفته می نویسد نباید از این سقف تجاوز کند. اگر مبلغ قید شده از مبلغ اسمی بیشتر باشد، سفته صرفاً تا سقف مبلغ اسمی معتبر خواهد بود و اضافه مبلغ قابل مطالبه نیست.
• پیامد عدم درج مبلغ یا اختلاف: اگر مبلغ سفته به طور کامل درج نشود، سفته اعتبار تجاری خود را از دست می دهد و در صورت اختلاف بین مبلغ عددی و حروفی نیز مشکلات جدی در زمان وصول پیش خواهد آمد. دادگاه در این موارد ممکن است سفته را فاقد اعتبار تجاری تلقی کرده و مطالبه وجه آن را در قالب یک سند عادی بررسی کند که فرآیند آن پیچیده تر و زمان برتر است.

تاریخ سفته

تاریخ گذاری صحیح سفته شامل دو بخش اساسی است: تاریخ صدور و تاریخ پرداخت.

تاریخ صدور سفته

• اهمیت و روش نگارش: تاریخ صدور، روزی است که سفته به امضا می رسد و یک رکن اصلی برای اعتبار تجاری سفته است. این تاریخ باید به صورت دقیق (روز، ماه، سال) و به حروف فارسی درج شود. اهمیت آن در محاسبه مهلت های قانونی برای واخواست (اعتراض عدم تأدیه) و سایر اقدامات حقوقی است.
• پیامد عدم درج: عدم درج تاریخ صدور، سفته را از اعتبار تجاری ساقط می کند و آن را به یک سند عادی تبدیل می نماید. در چنین حالتی، دارنده سفته نمی تواند از امتیازات ویژه اسناد تجاری مانند واخواست و توقیف اموال استفاده کند.

تاریخ پرداخت سفته

• اهمیت و انواع: تاریخ پرداخت، زمانی است که صادرکننده متعهد به پرداخت مبلغ سفته می شود. این تاریخ می تواند به صورت یک تاریخ معین (مثلاً در تاریخ 1403/05/10)، یا به صورت عندالمطالبه (یعنی به محض درخواست دارنده) و یا به محض رؤیت (مشابه عندالمطالبه) باشد. مشخص کردن تاریخ پرداخت به صادرکننده این امکان را می دهد تا برای بازپرداخت برنامه ریزی کند و گیرنده نیز می داند در چه زمانی می تواند وجه را مطالبه کند.
• پیامد عدم درج: اگر تاریخ پرداخت سفته درج نشود، سفته عندالمطالبه تلقی می شود. در این حالت، دارنده سفته هر زمان که اراده کند، می تواند وجه آن را مطالبه نماید. این موضوع می تواند برای صادرکننده سفته که قصد برنامه ریزی برای پرداخت را داشته، مشکل ساز باشد.
• تفاوت با سفته حسن انجام کار: برای سفته های ضمانت حسن انجام کار، اغلب تاریخ پرداخت درج نمی شود تا امکان مطالبه وجه پیش از بروز تخلف یا عدم انجام تعهد وجود نداشته باشد و ماهیت ضمانتی سفته حفظ گردد.

نام گیرنده وجه

مشخص کردن ذی نفع سفته برای اعتبار آن بسیار مهم است.

• اهمیت و روش نگارش: نام و نام خانوادگی کامل شخص حقیقی، یا نام کامل و مشخصات قانونی شخص حقوقی (مانند شرکت) باید به وضوح درج شود. این بخش مشخص می کند که چه کسی حق مطالبه وجه سفته را دارد.
• پیامد عدم درج: اگر نام گیرنده وجه درج نشود، سفته در وجه حامل تلقی می شود. این بدان معناست که هر کسی که سفته را در اختیار داشته باشد، می تواند وجه آن را مطالبه کند. این موضوع ریسک بسیار بالایی برای صادرکننده دارد، زیرا سفته ممکن است گم شود یا به دست افراد سودجو بیفتد.
• مفهوم به حواله کرد: درج عبارت به حواله کرد در کنار نام گیرنده وجه، به این معناست که گیرنده می تواند سفته را از طریق ظهرنویسی به شخص دیگری منتقل کند. در صورت عدم درج این عبارت، سفته تنها در وجه همان شخص معین قابل مطالبه خواهد بود.

امضا یا مهر صادرکننده

امضا یا مهر صادرکننده، رکن اساسی و نهایی تأیید تعهد است.

• اهمیت به عنوان رکن اساسی اعتبار سفته: امضا یا مهر (و در برخی موارد اثر انگشت) صادرکننده، نشان دهنده قبول تعهد و بدهی توسط اوست. بدون این رکن، سفته به کلی فاقد هرگونه اعتبار قانونی خواهد بود، چه به عنوان یک سند تجاری و چه حتی به عنوان یک سند عادی.
• روش: معمولاً از امضا استفاده می شود. در صورتی که شخص توانایی امضا نداشته باشد، مهر یا اثر انگشت نیز می تواند جایگزین شود، اما در این موارد باید هویت صادرکننده به وضوح قابل اثبات باشد.
• پیامد عدم درج: سفته ای که امضا یا مهر صادرکننده را نداشته باشد، به طور کامل فاقد اعتبار است و نمی توان هیچ گونه مطالبه ای بر اساس آن انجام داد. این موضوع اهمیت بالای دقت در تکمیل این بخش را نشان می دهد.

رعایت دقیق این ارکان، نه تنها اعتبار حقوقی سفته را تضمین می کند، بلکه از بروز بسیاری از اختلافات و سوءتفاهمات در آینده جلوگیری به عمل می آورد و امنیت خاطر بیشتری را برای طرفین معامله فراهم می آورد.

آموزش عملی: گام به گام تکمیل سفته بابت بدهی

تکمیل صحیح سفته نیازمند دقت و رعایت ترتیب خاصی است تا از هرگونه ابهام و اشکال قانونی جلوگیری شود. در ادامه، گام های عملی برای پر کردن یک سفته بابت بدهی همراه با نکات کاربردی ارائه می شود:

1. انتخاب و بررسی سفته:

   در ابتدا، سفته مناسب را انتخاب کنید. اطمینان حاصل کنید که سفته سالم، بدون پارگی یا خط خوردگی مشکوک است. اگر از سفته های مبلغ دار استفاده می کنید، به سقف مبلغ اسمی چاپ شده روی آن توجه کنید تا از مبلغ بدهی مورد نظر بیشتر نباشد. سفته را از مراکز معتبر تهیه کنید.

2. پر کردن مبلغ:

   مبلغ بدهی را ابتدا به عدد و سپس به حروف فارسی در قسمت های مربوطه درج نمایید. دقت کنید که واحد پول حتماً ریال باشد و مبلغ حروفی دقیقاً با مبلغ عددی مطابقت داشته باشد. برای مثال: مبلغ ده میلیون ریال (10,000,000 ریال).

3. درج تاریخ صدور:

   تاریخ دقیق روزی که سفته را تنظیم و امضا می کنید، به حروف فارسی و به صورت کامل (روز، ماه، سال) در قسمت تاریخ صدور بنویسید. برای مثال: بیستم اردیبهشت ماه یک هزار و چهارصد و سه. این تاریخ از اهمیت بالایی برخوردار است.

4. درج تاریخ پرداخت:

   با توافق طرفین، تاریخ دقیق پرداخت وجه سفته را به حروف فارسی درج کنید. این تاریخ می تواند یک زمان مشخص در آینده باشد، یا می توانید عبارت عندالمطالبه (یعنی به محض مطالبه دارنده سفته) را بنویسید. اگر بدهی سررسید معینی ندارد و قرار است هر زمان طلبکار درخواست کرد، پرداخت شود، درج عندالمطالبه مناسب است. خالی گذاشتن این قسمت نیز به منزله عندالمطالبه بودن سفته است.

5. درج نام گیرنده:

   نام و نام خانوادگی کامل شخصی که قرار است وجه سفته را دریافت کند، یا نام کامل شرکت/مؤسسه ای که ذی نفع سفته است، را به دقت و بدون نقص در قسمت در وجه بنویسید. اطمینان حاصل کنید که املای نام صحیح باشد. در صورت تمایل به قابلیت انتقال سفته، می توانید عبارت به حواله کرد را نیز درج کنید.

6. درج عبارت بابت بدهی:

   برای شفافیت بیشتر و مشخص کردن علت صدور سفته، می توانید در قسمت بابت یا در فضای خالی مناسبی روی سفته یا حتی پشت آن، به صراحت ذکر کنید که سفته بابت بدهی صادر شده است. این اقدام از بروز سوءتفاهمات احتمالی در آینده جلوگیری می کند و ماهیت سفته را روشن می سازد.

7. امضا یا مهر صادرکننده:

   در نهایت، صادرکننده سفته (بدهکار) باید سفته را در محل مشخص شده امضا کند. در صورتی که فرد حقوقی باشد، مهر شرکت الزامی است و در برخی موارد خاص، اثر انگشت نیز می تواند مورد قبول باشد. این مرحله حیاتی ترین بخش تکمیل سفته است و بدون آن، سند فاقد اعتبار خواهد بود. اطمینان حاصل کنید که امضا کامل و واضح باشد.

به یاد داشته باشید که تمامی مراحل تکمیل سفته بهتر است در حضور هر دو طرف (صادرکننده و گیرنده) انجام شود تا از هرگونه ابهام یا ادعای بعدی جلوگیری به عمل آید.

نکات حقوقی مهم و هشدارهای کاربردی در خصوص سفته بدهی

علاوه بر ارکان الزامی سفته، برخی نکات حقوقی و توصیه های کاربردی وجود دارد که رعایت آن ها می تواند از بروز مشکلات جدی در آینده جلوگیری کرده و اعتبار سفته شما را به حداکثر برساند.

ظهرنویسی (پشت نویسی) سفته

ظهرنویسی عملی است که بر پشت سفته انجام می شود و کاربردهای مختلفی دارد:

• کاربردها: انتقال سفته، ضمانت: ظهرنویسی می تواند برای انتقال مالکیت سفته به شخص ثالث استفاده شود. در این صورت، ظهرنویس (انتقال دهنده) با درج نام و امضای خود، سفته را به دیگری منتقل می کند. همچنین، ظهرنویسی می تواند به منظور ضمانت پرداخت وجه سفته توسط شخص ثالث باشد که در این حالت، شخص ضامن با امضای پشت سفته، پرداخت آن را تضمین می کند.
• تفاوت با امضای ضامن و لزوم قید بابت ضمانت: اگر هدف از امضای پشت سفته، ضمانت باشد، حتماً باید عبارت بابت ضمانت یا به عنوان ضامن در کنار امضا قید شود. در غیر این صورت، این امضا به عنوان ظهرنویسی انتقالی تلقی شده و شخص امضاکننده، نه به عنوان ضامن، بلکه به عنوان یکی از مسئولین تضامنی سفته (مانند صادرکننده) مسئول خواهد بود.
• نحوه انجام تغییرات (خط زدن و پشت نویسی): در صورتی که نیاز به اصلاح یا تغییر اطلاعاتی روی سفته باشد، نباید آن بخش را محو یا لاک گرفت. روش صحیح این است که روی آن قسمت خط نازکی کشیده شود، اطلاعات صحیح در پشت سفته درج گردد و با امضای صادرکننده تأیید شود. هرگونه خط خوردگی و عدم تأیید در پشت سفته می تواند موجب ابطال آن بخش شود.

اشتباهات رایج و پیامدهای حقوقی

اشتباهات در پر کردن سفته می تواند پیامدهای قانونی جدی داشته باشد:

• خالی گذاشتن فیلدهای اجباری: همانطور که پیشتر گفته شد، خالی گذاشتن مبلغ، تاریخ صدور، نام گیرنده و امضا/مهر صادرکننده، سفته را از اعتبار تجاری ساقط می کند و در برخی موارد آن را به طور کامل باطل می سازد.
• فقط درج عدد یا حروف برای مبلغ: در صورت عدم درج مبلغ به هر دو صورت عددی و حروفی، یا وجود اختلاف بین آن ها، ممکن است سفته باطل یا مطالبه وجه آن با مشکل مواجه شود. در این موارد، غالباً مبلغ حروفی مبنا قرار می گیرد.
• عدم تطابق مبلغ عددی و حروفی: این اشتباه رایج می تواند باعث تفسیرهای متفاوت و مشکلات حقوقی شود. همواره باید اطمینان حاصل کرد که هر دو مبلغ یکسان هستند.
• عدم امضا یا امضای ناقص: امضا یا مهر ناقص و ناخوانا می تواند بهانه ای برای انکار توسط صادرکننده شود و اعتبار سفته را به چالش بکشد.
• عدم درج تاریخ صدور: سفته بدون تاریخ صدور، سند تجاری محسوب نمی شود و نمی توان از مزایای خاص اسناد تجاری مانند واخواست و اجرای سریع استفاده کرد.

توصیه های پیشگیرانه برای اعتبار سفته

برای اطمینان از اعتبار و صحت سفته، رعایت نکات زیر توصیه می شود:

• تکمیل سفته در حضور طرفین: بهترین روش این است که سفته در حضور صادرکننده و گیرنده وجه تکمیل و امضا شود تا هر دو طرف از صحت اطلاعات درج شده آگاه باشند.
• دریافت رسید یا گواهی: پس از تحویل سفته به گیرنده، حتماً رسید کتبی دریافت کنید که حاوی مشخصات سفته (شماره، مبلغ، تاریخ) و علت صدور آن باشد. این رسید به عنوان مدرکی برای اثبات تحویل و شرایط آن عمل می کند.
• پرهیز از کلمات نامتعارف: از درج عباراتی مانند قرض الحسنه یا هدیه که با ماهیت تجاری سفته در تناقض است، خودداری کنید.
• مشاوره حقوقی در موارد پیچیده: در معاملات بزرگ، پیچیده یا در صورت وجود ابهام، همواره با یک وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید.
• عدم لزوم درج محل پرداخت: بر خلاف چک، برای سفته از نظر قانونی ضرورتی برای درج محل پرداخت وجود ندارد، اما در صورت تمایل می توان آن را درج کرد.

مطالبه و وصول وجه سفته

در صورت عدم پرداخت وجه سفته در سررسید، دارنده می تواند اقدامات قانونی لازم را برای مطالبه آن انجام دهد:

• مهلت ها و شرایط واخواست (اعتراض عدم تأدیه): اگر سفته دارای تاریخ پرداخت معین باشد و در آن تاریخ پرداخت نشود، دارنده باید ظرف 10 روز از تاریخ سررسید، اقدام به واخواست (برگ اعتراض عدم تأدیه) نماید. واخواست سندی رسمی است که عدم پرداخت سفته را گواهی می دهد و لازمه استفاده از بسیاری از مزایای تجاری سفته است.
• مراحل طرح دعوی در دادگاه: پس از واخواست (در صورت لزوم)، دارنده سفته می تواند با تقدیم دادخواست به مراجع قضایی، مطالبه وجه سفته را مطرح کند. در این مرحله، سفته به عنوان سند بدهی ارائه شده و مراحل رسیدگی حقوقی آغاز می شود.
• وضعیت سفته های عندالمطالبه در مطالبه وجه: برای سفته های عندالمطالبه، مهلت واخواست از تاریخ مطالبه (تقاضای پرداخت) آغاز می شود. دارنده سفته باید ظرف یک سال از تاریخ صدور سفته، آن را به رؤیت صادرکننده برساند و مطالبه وجه کند. پس از این مطالبه، مهلت 10 روزه واخواست جاری می شود.

با رعایت این نکات و آگاهی از فرآیندهای قانونی، می توان به بهترین نحو از سفته به عنوان یک سند معتبر و کارآمد در تعهدات مالی استفاده کرد و از بروز مشکلات حقوقی احتمالی پیشگیری نمود.

سفته بابت بدهی و سفته ضمانت: تفاوت ها و نکات کلیدی

اگرچه سفته در هر دو حالت به عنوان یک سند تعهدآور عمل می کند، اما تفاوت های ظریفی بین سفته ای که صرفاً بابت بدهی صادر می شود و سفته ای که برای ضمانت (مانند ضمانت حسن انجام کار یا ضمانت وام) مورد استفاده قرار می گیرد، وجود دارد. درک این تفاوت ها برای جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی و رعایت حقوق طرفین ضروری است.

سفته بابت بدهی به طور مستقیم یک تعهد پرداخت نقدی را نشان می دهد که صادرکننده در زمان مشخص یا عندالمطالبه باید انجام دهد. اما سفته ضمانت، یک تعهد مشروط است؛ به این معنا که تنها در صورت عدم انجام یک تعهد دیگر (مثلاً عدم انجام صحیح کار یا عدم بازپرداخت وام) قابل مطالبه خواهد بود.

تفاوت اساسی بین سفته بدهی و سفته ضمانت در مشروط بودن یا نبودن مطالبه وجه آن هاست. سفته بدهی، تعهدی مطلق به پرداخت است، در حالی که سفته ضمانت، تعهدی مشروط به عدم انجام فعل یا ترک فعلی خاص است.

مقایسه سفته بدهی با سفته ضمانت حسن انجام کار

در جدول زیر، تفاوت های کلیدی این دو نوع سفته برای درک بهتر ارائه شده است:

ویژگی	سفته بابت بدهی	سفته ضمانت (مثلاً حسن انجام کار)
ماهیت تعهد	تعهد مستقیم و مطلق به پرداخت وجه	تعهد مشروط به عدم انجام یا نقض یک تعهد اصلی دیگر
تاریخ پرداخت	معمولاً تاریخ پرداخت معین دارد یا عندالمطالبه است	معمولاً تاریخ پرداخت ندارد یا عبارت بابت ضمانت قید می شود تا عندالمطالبه تلقی نشود. تاریخ عدم انجام تعهد، مبنای مطالبه است.
شرط مطالبه	رسیدن سررسید سفته یا مطالبه توسط دارنده (در صورت عندالمطالبه بودن)	اثبات نقض تعهد اصلی توسط صادرکننده (مثلاً اثبات عدم حسن انجام کار)
عبارات پیشنهادی	بابت بدهی خرید کالا، بابت تسویه حساب	بابت ضمانت حسن انجام کار، بابت ضمانت تخلیه ملک (اغلب پشت سفته یا در متن یک قرارداد جداگانه قید می شود)
قابلیت واخواست	در صورت عدم پرداخت در سررسید، واخواست الزامی است (برای حفظ مزایای تجاری)	واخواست تابع شرایط و اثبات تخلف از تعهد اصلی است و معمولاً ابتدا باید تخلف اثبات شود.

اهمیت مشخص کردن نوع سفته برای جلوگیری از سوءاستفاده

بسیار حیاتی است که در زمان صدور سفته ضمانت، ماهیت ضمانتی آن به وضوح مشخص شود. این کار می تواند به طرق مختلفی انجام شود:

• قید صریح روی سفته: بهترین روش، درج صریح عبارت این سفته بابت ضمانت حسن انجام کار (یا ضمانت قرارداد شماره …) صادر شده است و بدون تحقق شرایط … قابل مطالبه نیست در متن یا پشت سفته است.
• تنظیم قرارداد جداگانه: در کنار سفته ضمانت، یک قرارداد جداگانه (مثلاً قرارداد استخدام یا قرارداد پیمانکاری) تنظیم شود که در آن به صراحت ذکر گردد سفته به چه منظوری و با چه شرایطی به عنوان ضمانت به دیگری واگذار شده است. این قرارداد می تواند شرایط مطالبه سفته را محدود و مشخص کند.
• عدم درج تاریخ پرداخت: در سفته های ضمانتی، معمولاً تاریخ پرداخت درج نمی شود تا این سفته ها عندالمطالبه تلقی نشوند و دارنده نتواند هر زمان که خواست اقدام به مطالبه وجه کند. در صورت لزوم، تاریخ سررسید در قرارداد اصلی قید می گردد.

عدم رعایت این نکات می تواند منجر به سوءاستفاده های احتمالی شود. برای مثال، یک سفته ضمانت که ماهیت ضمانتی آن به درستی قید نشده، ممکن است توسط دارنده به عنوان یک سفته عادی بابت بدهی ارائه شده و به راحتی مورد مطالبه قرار گیرد، در حالی که هنوز شرایط واقعی برای مطالبه آن فراهم نشده است. این موضوع می تواند برای صادرکننده سفته خسارات مالی و حقوقی فراوانی به همراه داشته باشد.

بنابراین، همواره باید با دقت و آگاهی کامل نسبت به هدف و نوع سفته اقدام به تکمیل و صدور آن نمود تا از حقوق خود و طرف مقابل به نحو احسن صیانت شود.

جمع بندی و نتیجه گیری

سفته به عنوان یکی از اسناد تجاری مهم و پرکاربرد در نظام حقوقی ایران، ابزاری قدرتمند برای ایجاد تعهد و تضمین پرداخت در معاملات مالی است. اما قدرت این سند به دقت و صحت در نگارش و تکمیل آن وابسته است. همانطور که بیان شد، نحوه نوشتن سفته بابت بدهی مستلزم رعایت ارکان الزامی ماده 308 قانون تجارت، از جمله درج دقیق مبلغ به عدد و حروف، تاریخ صدور و پرداخت، نام کامل گیرنده وجه و امضا یا مهر صادرکننده است. هرگونه نقص یا خطا در این موارد می تواند اعتبار تجاری سفته را تحت الشعاع قرار داده و آن را به یک سند عادی تبدیل کند که مطالبه وجه آن با دشواری های بیشتری همراه خواهد بود.

در کنار رعایت این ارکان اصلی، آگاهی از نکات تکمیلی و هشدارهای حقوقی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. مسائلی چون ظهرنویسی صحیح برای انتقال یا ضمانت، پرهیز از اشتباهات رایج مانند خالی گذاشتن فیلدهای اجباری، و تمایز قائل شدن بین سفته بابت بدهی و سفته ضمانت، می تواند از بروز سوءتفاهمات و سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری کند. همچنین، توصیه اکید می شود که تکمیل سفته در حضور هر دو طرف انجام شود و برای اطمینان بیشتر، رسید تحویل سفته دریافت گردد.

در نهایت، سفته ابزاری کارآمد است که می تواند امنیت خاطر را در معاملات مالی به ارمغان آورد، مشروط بر اینکه با دانش و دقت کافی مورد استفاده قرار گیرد. در مواجهه با معاملات پیچیده یا در صورت وجود هرگونه ابهام، مراجعه و مشاوره با متخصصین حقوقی، بهترین راهکار برای حفظ منافع و جلوگیری از مشکلات آتی خواهد بود. با رعایت این اصول، می توان از پتانسیل کامل سفته به عنوان یک سند تعهدآور بهره مند شد.