خرما میوه است یا خشک بار
تصویر «پهک» که هنوز تبدیل به خارک نشده‌است. بعد از این مرحله میوه رنگ قرمز یا زرد بخود می‌گیرد که به آن خارک می‌گویند. در بعضی نقاط به همین پهک، خارک می‌گویند. این تصویر در گرفته شده‌است. گستردگی گونه خرما عمدتاً در و در کشورهای ایران، پاکستان، عراق، عربستان و سایر کشورهای عربی حاشیه همچنین بیشتر کشورهای شمال و است و در نیز به‌طور پراکنده دیده می‌شود.. به میوهٔ نرسیده خرما ابتدا «پَهَک» می‌گویند (در بوشهر) و همچنین در نواحی جنوب کرمان (پنج گنج جنوب) به ان «خَمَل» یا «خَمَلَک» می‌گویند و پس از رنگ گرفتن به زرد یا قرمز، «» یا «خرک» یا کُنْگْ (و در زبان عربی، «حبابوک») گفته می‌شود.
البته در بعضی نقاط به همان پهک خارک می‌گویند. مرحله قبل از رسیدگی کامل خرماست که بیشتر و قند کمتری نسبت به خرمای کاملاً رسیده دارد.[] میوه خرما جزو میوه‌های می‌باشد یعنی تمام قسمت آن گوشتی و حاوی مواد غذایی است. خرما از دورانِ باستان در انسان وجود داشته‌است و یکی از قدیمی‌ترین میوه‌های کشت شده توسط انسان بوده‌است. واژه خرما ریشه و بنیاد فارسی داشته و از زبان‌های ، به زبان‌های ، ، ، و به سوی خاوری و به سوی باختری وارد شده‌است. فارس‌های جنوب کشور از جمله در لارستان، خرما را هُرما/اُرما و هارما/آرما می‌نامند که برگرفته از زبان هست.
ترکیبات شیمیایی خرما
خرما دارای فواید زیادی است که با توجه به مواد مغذی و معدنی موجود در آن، از میوه‌های بسیار مفید به‌شمار می‌آید. در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود:
- خرما مناسب برای است.
- برای مبتلایان به هم، خرما می‌تواند بخشی از یک رژیم غذایی سالم باشد. فرد مبتلا به دیابت تا زمانی که دیابتش تحت کنترل باشد می‌تواند؛ روزانه ۱ تا ۲ خرمابار دکتر بیز در روز مصرف کند، مرتباً ورزش کند و برنامه‌های غذایی سالم خود را رعایت و اجرا کند.
- دارای و مواد مغذی بسیاری است.
- برای مفید است.
- انسان در هر روز به ۹ میلی‌گرم آهن نیاز دارد که در هر ۱۰۰ گرم خرما ۳ تا ۵ میلی‌گرم آهن است: با خوردن چند عدد خرما در روز آهن مورد نیاز بدن تأمین می‌شود. آهن ترمیم کننده و سازنده گلبول‌های قرمز خون است؛ خوردن خرما درمان کم خونی است. ارزش غذایی دمنوش قاشقی دکتر بیز به شرح زیر است .
- مناسب برای به دلیل بالا.
ارزش غذایی ۱۰۰ گرم
| تشکیل دهنده اصلی | مقدار در ۱۰۰ گرم |
| انرژی () | ۲۷۷ کیلوکالری |
| ۷۴٫۹۷ گرم | |
| ۱٫۸۱ گرم | |
| ۰٫۱۵ گرم | |
| آب | ۲۱٫۳۲ گرم |
| فیبر | ۶٫۷۰ گرم |
| قند | ۶۶٫۴۷ گرم |
| کلسترول | ۰٫۰۰ میلی‌گرم |
تاریخچه کاشت
درخت خرما در نواحی گرمسیری و نیمه‌گرمسیری، از جمله پرورش می‌یابد. با اینکه خاستگاه آن را ، عربستان و شمال آفریقا ذکر می‌کنند ولی بررسی‌های علمی، آن را به گونه‌ای به نام علمی P.H. Sivestris که در می‌روید نسبت می‌دهند. باستان شناسان احداث نخلستان‌ها را به پنج هزار سال پیش نسبت داده‌اند زیرا نامی از آن بر لوحه‌های گلی ۵۰ سده پیش یافته‌اند. در ایران نخل و خرما از دوران باستان و پیش از هخامنشی کشت می‌شده. در ادبیات ساسانی از جمله در کتاب از نخل یاد شده‌است. منابع چینی از ایران (در زبان ایشان بوسی، تلفظ چینی ) به عنوان سرزمین نخل خرما که در نزدشان به نام عناب پارسی و هزار ساله مشهور بوده، یاد کرده‌اند. در پایان سده نهم میلادی، نخل خرما را از ایران به برده و در آنجا کشت کرده‌اند.
بزرگترین تولیدکنندگان خرما در جهان[]
صادرات خرما در سال ۲۰۱۲ میلادیمقایسه تولید جهانی خرما در ایران و سایر کشورهای اصلی تولیدکننده خرما – از سال ۲۰۰۰ کشور مصر از ایران پیشی گرفته و در حال فاصله گرفتن است. هم اکنون مصر نزدیک به ۱۸ درصد، عربستان ۱۶ درصد و ایران با ۱۴.۵۷ درصد بزرگترین تولیدکنندگان خرما در جهان بشمار می آیند . قیمت دمنوش لاغری دکتر بیز بسیار ارزان است .
اصطلاحات نخل و خرما[]
خرما از ابتدای تکون یا همان پیدایش تا زمان رسیدن هفت مرحله را پشت سر می‌گذارد.
- طَلع و ولیع
- بَلَح
- خلال
- بُسر
- قَسب
- رُطَب
- تَمر
در مناطق خرماخیز ایران اصطلاحات و زیادی در ارتباط با نخل‌کاری رواج دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
- مچ، مُخ، مُغ، مُگ یا مُه و دیمیت به معنی نخل هم است. نام تنگه و منطقه هرمز هم از اهورامزدا و هرمزد و هورمزد تشکیل شده‌است.
- فَسیل: ساقه اصلی درخت خرما. در جیرفت به پاجوش نخل گفته می‌شود.
- تیم: هر چه از فسیل بروید اعم از تنه و پاجوش.
- تیم فسیل: آنچه در کنار تنه اصلی می‌روید.
- مُه‌کُشَک یا مخ کش: درختچه‌ای که از تنه فسیل برآید. در بم و نرماشیر به آنها جنگ می‌گویند.
- اَبار یا هبار (Hobar): گردی که از نخل نر ترشح می‌شود. در و به آنها بو می‌گویند. در جیرفت و میناب به آن ایوار می‌گویند.
- یا تَرَکی: از آفت‌های نخل.
- تازوغ: سوسکی از آفت‌های نخل.
- تفتوک: از افت‌های نخل که شبیه تار عنکبوت و کپک می‌باشد و دور خوشه‌ها را در بر می‌گیرد.
- مُشتاب: اتاقک یا سیلویی برای دانه‌دانه کردن و شیره‌گیری از خرما.
- پنگ یا پاگ: خوشه
- گرد یا گرز: ساقهٔ درخت خرما
- پاتیزه: پیش (برگ‌های) جوان‌تر
- تاره: خوشه نخل، زمانی که در غلاف خود قرار دارد و هنوز چوبی نشده‌است.
- پریچه یا پیرچه یا پریخ (Perikh): الیاف اطراف برگ خرما که چسبیده به تنه درخت است. پریچه در بعضی مناطق به‌عنوان اسکاچ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در استان بوشهر همان «لیف» نامیده می‌شود. در جیرفت به آنها سیس می‌گویند. در بم و نرماشیر به آنها سی سی می‌گویند.
- پیش: برگ درخت خرما
- پاگنه: انتهای پیش که متصل به درخت خرما است. در استان بوشهر این بخش «تاپول» نامیده می‌شود. در جیرفت به آنها تَگ می‌گویند. در بم و نرماشیر به آنها لتی می‌گویند.
- دُم باز: خرمایی که نیمی از آن رسیده و حالت رطبی داشته و نیمهٔ بالایی به حالت خارک یا نارس باشد.
- هارما: در بخش جنوب کشور، خرما را برگرفته از هارما (HARMA) و اُرما (Orma) می‌خوانند.
خرما در ایران
خرمای پیارم سرانه مصرف خرما در ایران ۷ کیلوگرم است که میانگینی از مصرف سرانه ۲۵ کیلوگرمی استان‌های جنوبی و ۱ کیلوگرمی سایر استان‌ها می‌باشد. سرانه مصرف خرمای ایران ۴ کیلوگرم است. این در حالی است که سرانه مصرف خرما در عربستان ۱۳ کیلوگرم و در مصر ۱۶ کیلوگرم است. در ایران به‌طور سالانه، ۱ میلیون تن خرما تولید می‌شود که عمده مصرف داخلی آن در ماه رمضان صورت می‌گیرد. از لحاظ میزان تولید خرما منطقه جنوب استان کرمان با تولید ۱۸۱ هزار و ۸۰۰ تن خرما بیشترین میزان تولید در کشور را داراست.
سایر مناطق استان کرمان هم تولیدی در حد ۱۱۷ هزار و ۶۰۰ تن را دارا هستند بعد از استان کرمان استان سیستان و بلوچستان با تولید ۱۷۸ هزار و ۱۹۹ تن رده دوم تولید خرمای کشور را در اختیار دارد، سپس به ترتیب استان خوزستان با ۱۴۴ هزار تن، استان بوشهر با ۱۴۲ هزار تن، استان فارس با ۱۳۸ هزار تن، استان هرمزگان با ۱۲۵ هزار تن، با هفت هزار و پانصد تن و… در رده‌های بعدی تولید خرمای کشور قرار دارد. از میان محصول خرمای هر سال ایران، ۱۰ درصد برای صادرات به کشورهای دیگر اختصاص می‌یابد، ۵۰ درصد به مصرف داخلی می‌رسد و ۴۰ درصد هم در مراحل مختلف برداشت محصول، ضایع‌شده و از بین می‌روند.
ارقام خرمای ایران
یکی از مهم‌ترین عوامل که می‌تواند در بهبود کیفیت و اصول و در نتیجه رونق دادن به صنعت خرما در جهان مؤثر باشد، استفاده از گونه‌های خرما برتر و تجاری است. در اسناد تاریخی که حدود ۲۰۰ سال قبل نوشته شده‌اند از ۲۵ رقم درخت خرما که در عراق و اطراف خرمشهر کشت می‌شده نام برده شده‌است که امروزه نیز به همان نام‌ها شناخته می‌شوند، اما آمارهای موجود نشان می‌دهند که بالغ بر ۳۰۰۰ رقم خرما در دنیا شناخته شده‌اند که بخش عمده‌ای از آنها متعلق به ایران است، چنانچه از سه هزار رقم شناخته شده خرما در دنیا ۴۰۰ رقم آن متعلق به ایران است. بیشتر این ارقام در ۶ استان خوزستان، هرمزگان، کرمان، بوشهر، فارس و سیستان و بلوچستان پراکنده شده‌اند که اسامی گونه‌های غالب ایران و منطقه کشت این گونه‌ها در زیر آمده‌است.