ارثیه برابر زن و مرد در قانون ایران – راهنمای جامع و تفصیلی
ارثیه زن ومرد برابر شده
خیر، بر اساس قوانین فعلی کشور ایران و تا این لحظه در سال ۱۴۰۳، سهم الارث زن و مرد (به ویژه دختر و پسر) برابر نشده است. این موضوع یکی از پرتکرارترین ابهامات حقوقی در جامعه است که اغلب با گمانه زنی ها و اطلاعات نادرست همراه است و در این مقاله به بررسی دقیق و شفاف وضعیت قانونی ارث، طرح های پیشنهادی و مراحل عملی تقسیم آن می پردازیم تا خوانندگان با آگاهی کامل از حقوق و تکالیف خود در این زمینه مطلع شوند.
موضوع ارث و تقسیم آن، از پیچیده ترین مسائل حقوقی است که با احساسات، سنت ها و انتظارات جامعه پیوند خورده است. آگاهی از جزئیات و ظرایف قانونی در این حوزه، برای همه افراد، از ورثه متوفی تا کسانی که به دنبال برنامه ریزی برای آینده هستند، حیاتی است. درک صحیح قوانین موجود، نه تنها از بروز اختلافات جلوگیری می کند، بلکه به افراد امکان می دهد تا با دید بازتری تصمیمات مربوط به امور مالی و خانوادگی خود را اتخاذ کنند.
وضعیت فعلی برابری ارث زن و مرد در قانون مدنی ایران
برخلاف تصور رایج و گمانه زنی هایی که گاه در فضای عمومی مطرح می شود، باید به صراحت اعلام کرد که در حال حاضر و بر اساس قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، سهم الارث زن و مرد (اعم از دختر و پسر) به صورت کامل برابر نیست. این عدم برابری، عمدتاً در سهم الارث فرزندان و همچنین در برخی موارد در سهم الارث همسران مشهود است.
مبانی قانونی عدم برابری سهم الارث فرزندان
مبنای اصلی تفاوت سهم الارث دختر و پسر، ماده ۹۰۷ قانون مدنی است که تصریح می کند: «اگر متوفی ابوین و یا یکی از آن ها را داشته باشد و هم یک یا چند اولاد، ترکه بعد از خارج کردن سهم ابوین، بین اولاد تقسیم می شود. در این صورت برای پسر دو برابر دختر است.» این اصل که برگرفته از فقه اسلامی است، با عنوان «للذکر مثل حظ الانثیین» شناخته می شود؛ به این معنا که سهم الارث پسر دو برابر سهم الارث دختر است.
دلایل فقهی و حقوقی متعددی برای این تفاوت ذکر شده است. از جمله مهمترین استدلال های فقهی، تأکید بر مسئولیت های مالی مرد در خانواده است. مرد، مکلف به پرداخت نفقه همسر و فرزندان، تأمین مهریه و سایر هزینه های زندگی است، در حالی که زن، چنین تکالیف مالی الزامی را ندارد و می تواند دارایی خود را به هر شکلی که مایل است، مصرف کند. این دیدگاه، تفاوت در سهم الارث را نه تبعیض، بلکه نوعی عدالت جبرانی در نظر می گیرد که با توجه به مسئولیت های متفاوت هر جنسیت، تقسیم متفاوتی را برای تأمین رفاه کلی خانواده در نظر گرفته است.
سهم الارث همسران (زوج و زوجه)
تفاوت در سهم الارث زن و مرد، تنها به فرزندان محدود نمی شود و در مورد همسران نیز مشاهده می شود. مواد ۹۴۶ و ۹۴۷ قانون مدنی به وضوح سهم الارث زوج و زوجه را تعیین می کنند:
- سهم الارث زن (زوجه) از اموال شوهر:
- در صورت وجود فرزند برای متوفی: زن، یک هشتم از ترکه (اموال) شوهرش را ارث می برد.
- در صورت عدم وجود فرزند برای متوفی: زن، یک چهارم از ترکه شوهرش را ارث می برد.
- سهم الارث مرد (زوج) از اموال همسر:
- در صورت وجود فرزند برای متوفی: مرد، یک چهارم از ترکه همسرش را ارث می برد.
- در صورت عدم وجود فرزند برای متوفی: مرد، یک دوم از ترکه همسرش را ارث می برد.
نکته مهم و رفع ابهام رایج: لازم به ذکر است که تا پیش از اصلاح قانون در سال ۱۳۸۷، زن تنها از اموال منقول (مانند پول، ماشین، طلا) ارث می برد و از قیمت ابنیه و اشجار (ساختمان ها و درختان) و نه از عین زمین. اما با اصلاح ماده ۹۴۶ و ۹۴۷ قانون مدنی، زن اکنون از تمامی اموال زوج، اعم از منقول و غیرمنقول، ارث می برد. البته در مورد نحوه محاسبه سهم زن از عین اموال غیرمنقول (مانند زمین)، همچنان ابهاماتی وجود دارد که رویه قضایی معمولاً به پرداخت قیمت آن به زوجه تمایل دارد و نه تملک عین زمین.
بررسی طرح ها و گمانه زنی ها در خصوص برابری ارث
با وجود نص صریح قانون مدنی در مورد عدم برابری ارث، در سال های اخیر شاهد طرح ها و گمانه زنی هایی در خصوص تغییر این وضعیت بوده ایم. این مباحث، عمدتاً در راستای عدالت جنسیتی و انطباق با تحولات اجتماعی و اقتصادی جامعه مطرح شده اند.
طرح اصلاح مواد ۹۰۷، ۹۰۸ و ۹۴۹ قانون مدنی (سال ۱۴۰۱)
در سال ۱۴۰۱، طرحی در مجلس شورای اسلامی با هدف ایجاد برابری در ارث بین فرزندان دختر و پسر ارائه و در کمیسیون های مربوطه به تصویب رسید. این طرح، به دنبال اصلاح مواد کلیدی قانون مدنی بود که سهم الارث دختر را نصف پسر تعیین کرده است. هدف اصلی این طرح، رفع تفاوت در سهم الارث فرزندان بر اساس جنسیت و حرکت به سوی برابری کامل در تقسیم ترکه بود.
توضیح وضعیت فعلی این طرح: ضروری است تأکید شود که تصویب یک طرح در مجلس شورای اسلامی، به معنای تبدیل آن به قانون لازم الاجرا نیست. هر طرح یا لایحه پس از تصویب در مجلس، باید به تأیید شورای نگهبان برسد. شورای نگهبان، طرح ها را از منظر انطباق با موازین شرع و قانون اساسی بررسی می کند. در صورت عدم تأیید شورای نگهبان، طرح به مجلس بازگردانده می شود تا اصلاحات لازم صورت گیرد. تا زمانی که این طرح به تأیید نهایی شورای نگهبان نرسیده و به قانون تبدیل و سپس ابلاغ نشود، ملاک عمل تمامی مراجع قضایی و دفاتر اسناد رسمی، همچنان قوانین فعلی و اصلاح نشده قانون مدنی است. بنابراین، اخبار و شایعات مبنی بر برابری ارث، تا کنون صحت قانونی ندارند.
استدلال موافقان برابری ارث
موافقان برابری ارث، استدلال های خود را بر پایه های حقوق بشری، عدالت اجتماعی و تغییرات ساختار خانواده در جامعه مدرن بنا می کنند:
- تقویت جایگاه زنان: برابری ارث می تواند به تقویت استقلال مالی و اجتماعی زنان کمک کرده و جایگاه آنان را در خانواده و جامعه ارتقا بخشد.
- عدالت اجتماعی: بسیاری معتقدند که تفاوت قائل شدن بر اساس جنسیت در موضوع ارث، با اصول عدالت اجتماعی و حقوق برابر انسانی مغایرت دارد.
- انطباق با عرف جامعه مدرن: در جامعه امروزی، زنان نیز مانند مردان در فعالیت های اقتصادی و تأمین معاش خانواده مشارکت فعال دارند و گاهی حتی بار اصلی زندگی بر دوش آنهاست. بنابراین، انتظار می رود قوانین ارث نیز با این واقعیت های اجتماعی همگام شوند.
استدلال مخالفان برابری ارث
در مقابل، مخالفان برابری ارث نیز دلایل و نگرانی های خاص خود را مطرح می کنند که عمدتاً ریشه در ملاحظات فقهی و اجتماعی دارد:
- مغایرت با احکام فقهی اسلام: عمده استدلال مخالفان، مغایرت برابری ارث با احکام صریح فقه اسلامی است که در آن، مسئولیت های مالی مرد (مانند نفقه و مهریه) به عنوان توجیهی برای تفاوت در سهم الارث ذکر شده است.
- تبعات اجتماعی و اقتصادی: برخی نیز نگران تبعات اجتماعی و اقتصادی این تغییر هستند. برای مثال، این نگرانی مطرح شده که برابری ارث ممکن است منجر به افزایش اختلافات خانوادگی یا حتی افزایش آمار طلاق شود، هرچند این ادعاها نیاز به بررسی های جامعه شناختی عمیق تری دارند.
تا زمانی که طرح اصلاح قانون ارث به تأیید نهایی شورای نگهبان نرسیده و به قانون تبدیل و سپس ابلاغ نشود، ملاک عمل تمامی مراجع قضایی و دفاتر اسناد رسمی، همچنان قوانین فعلی و اصلاح نشده قانون مدنی است.
راهنمای جامع تقسیم ارث بر اساس قانون مدنی فعلی
با توجه به اینکه قوانین فعلی ارث در ایران هنوز تغییر نکرده اند، درک دقیق این قوانین برای همه افراد ضروری است. در این بخش، به صورت جامع و با مثال های کاربردی، به تشریح نحوه تقسیم ارث بر اساس طبقات قانونی می پردازیم.
طبقات ارث و مراحل ارث بری
ماده ۸۶۲ قانون مدنی، وراث را به سه طبقه تقسیم می کند. مهمترین اصل در اینجا، قاعده «حجب» است؛ به این معنا که وارثان طبقه قبلی، مانع ارث بری وارثان طبقه بعدی می شوند. یعنی تا زمانی که حتی یک نفر از وارثان طبقه اول در قید حیات باشد، وارثان طبقه دوم ارث نمی برند و همینطور برای طبقه سوم.
طبقات سه گانه ارث عبارتند از:
- طبقه اول: پدر، مادر، اولاد و اولادِ اولاد (فرزندان و نوادگان).
- درجه اول: پدر و مادر و فرزندان متوفی.
- درجه دوم: نوادگان (اولادِ اولاد).
- درجه سوم: نتیجه ها (اولادِ اولادِ اولاد).
- طبقه دوم: اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)، خواهر و برادر و اولاد آن ها (برادرزاده، خواهرزاده).
- درجه اول: پدربزرگ و مادربزرگ (جد و جده) و خواهر و برادر متوفی.
- درجه دوم: فرزندان برادر و خواهر متوفی، پدرِ پدربزرگ و مادرِ مادربزرگ.
- طبقه سوم: اعمام (عمو، عمه)، اخوال (دایی، خاله) و اولاد آن ها (پسرعمو، دخترعمه و…).
- درجه اول: عموها، عمه ها، دایی ها و خاله های متوفی.
- درجه دوم: فرزندان عموها، عمه ها، دایی ها و خاله ها.
نکته مهم: همسر متوفی (زوج یا زوجه) همیشه و در کنار تمامی این طبقات، سهم الارث خود را می برد و توسط هیچ یک از طبقات دیگر محجوب نمی شود. در واقع، همسر جزء طبقات ارث محسوب نمی شود، بلکه فرض برنده است و سهم مشخص خود را دارد.
سهم الارث در طبقه اول (پدر، مادر، فرزندان و نوادگان)
این طبقه، از مهمترین و شایع ترین حالات ارث بری است. نحوه تقسیم به شرح زیر است:
اگر متوفی دارای فرزند باشد:
- سهم پدر و مادر: اگر متوفی فرزند داشته باشد، هر یک از پدر و مادر، یک ششم (1/6) از ترکه را ارث می برند. اگر متوفی فقط فرزند داشته باشد و والدین در قید حیات نباشند، فرزندان تمامی ارث را می برند.
- سهم فرزندان: بعد از کسر سهم پدر و مادر (در صورت وجود)، باقیمانده ترکه بین فرزندان تقسیم می شود به طوری که سهم پسر دو برابر سهم دختر باشد (ماده ۹۰۷).
اگر متوفی فقط یک فرزند داشته باشد:
- اگر فقط یک پسر باشد، تمام ترکه به او می رسد (پس از کسر سهم همسر و والدین در صورت وجود).
- اگر فقط یک دختر باشد، نصف (1/2) ترکه را می برد و مابقی (در صورت نبود وارث دیگر) به او رد می شود و او تمامی ترکه را مالک می شود.
مثال های کاربردی برای سهم الارث فرزندان و والدین:
- متوفی دارای همسر، پدر، مادر، یک پسر و دو دختر است.
- گام اول (سهم همسر): فرض کنید متوفی مرد است. همسر او (زوجه) یک هشتم (1/8) ترکه را می برد (زیرا متوفی فرزند دارد).
- گام دوم (سهم پدر و مادر): هر یک از پدر و مادر، یک ششم (1/6) ترکه را می برند. پس مجموعاً ۲/۶ یا ۱/۳ ترکه به والدین می رسد.
- گام سوم (سهم فرزندان): بعد از کسر سهم همسر و والدین، باقیمانده ترکه بین یک پسر و دو دختر تقسیم می شود. در اینجا سهم پسر دو برابر دختر است. اگر باقیمانده را به نسبت واحد در نظر بگیریم، پسر ۲ واحد و هر دختر ۱ واحد می برد. یعنی مجموعاً ۴ واحد. بنابراین، هر واحد معادل باقیمانده تقسیم بر ۴ است.
- متوفی دارای پدر، مادر و سه دختر است.
- پدر و مادر هر کدام یک ششم (1/6) از ترکه را می برند.
- سه دختر، دوسوم (2/3) از ترکه را به طور مساوی تقسیم می کنند.
- اگر پس از کسر سهم والدین و دختران، چیزی باقی بماند (مثلاً اگر میزان ترکه بیش از مجموع کسور باشد)، این باقیمانده (که اصطلاحاً «رد» نامیده می شود) به نسبت سهام فرضی به دختران رد می شود و آن ها مالک تمام ترکه می شوند.
- متوفی دارای همسر و چهار پسر است.
- سهم همسر (زوجه) یک هشتم (1/8) ترکه است.
- باقیمانده ترکه بین چهار پسر به طور مساوی تقسیم می شود.
| وارثان حاضر | سهم الارث (قبل از رد) | نکات |
|---|---|---|
| همسر (زوج/زوجه) و فرزندان | زوج ۱/۴ (با فرزند)، ۱/۲ (بدون فرزند) | زوجه ۱/۸ (با فرزند)، ۱/۴ (بدون فرزند) | همسر همیشه ارث می برد و محجوب نمی شود. |
| پدر، مادر و فرزندان (پسر و دختر) | پدر ۱/۶، مادر ۱/۶ | باقیمانده به نسبت ۲ به ۱ (پسر دو برابر دختر) | ملاک ماده ۹۰۷ قانون مدنی است. |
| پدر، مادر و فقط دختر | پدر ۱/۶، مادر ۱/۶ | دختران ۲/۳ (اگر بیش از یکی) یا ۱/۲ (اگر یکی) + رد مازاد | مازاد به دختران رد می شود. |
| پدر، مادر و فقط پسر | پدر ۱/۶، مادر ۱/۶ | باقیمانده تماماً به پسر (در صورت تعدد، به طور مساوی) | – |
| فقط یک دختر | تمامی ترکه | ۱/۲ فرض و ۱/۲ رد |
| فقط یک پسر | تمامی ترکه | – |
سهم الارث در طبقه دوم (اجداد، خواهر و برادر و اولاد آن ها)
این طبقه زمانی ارث می برند که هیچ یک از وارثان طبقه اول در قید حیات نباشند. اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ) و خواهر و برادر متوفی (و اولاد آن ها در صورت عدم وجود خودشان) وارث محسوب می شوند.
- سهم اجداد: اگر اجداد پدری و مادری هر دو باشند، یک سوم (1/3) ترکه به اجداد مادری (جد مادری و جده مادری به تساوی) و دوسوم (2/3) به اجداد پدری (جد پدری دو برابر جده پدری) می رسد.
- سهم خواهر و برادر: اگر خواهر و برادر متوفی همگی ابوینی (از یک پدر و مادر) یا ابی (فقط از پدر) باشند، سهم برادر دو برابر سهم خواهر است. اگر همگی امی (فقط از مادر) باشند، به تساوی ارث می برند. اگر مختلط باشند (ابوینی و امی)، خواهر و برادر امی یک سوم (1/3) ترکه را به تساوی می برند و باقیمانده به خواهر و برادر ابوینی/ابی (پسر دو برابر دختر) می رسد.
مثال: متوفی بدون فرزند و والدین، با یک پدربزرگ پدری، یک مادربزرگ پدری و یک برادر و یک خواهر ابوینی.
در اینجا ابتدا سهم اجداد (اگر با هم باشند) و سپس سهم خواهر و برادر محاسبه می شود و تقسیم می گردد.
سهم الارث در طبقه سوم (اعمام، اخوال و اولاد آن ها)
این طبقه زمانی ارث می برند که هیچ یک از وارثان طبقه اول و دوم در قید حیات نباشند. اعمام (عمو، عمه) و اخوال (دایی، خاله) متوفی (و اولاد آن ها در صورت عدم وجود خودشان) وارث هستند.
- سهم اعمام و اخوال: یک سوم (1/3) ترکه به اخوال (دایی و خاله) و دوسوم (2/3) به اعمام (عمو و عمه) می رسد. در هر گروه (اعمام یا اخوال)، تقسیم سهم بر اساس جنسیت و قرابت است. یعنی عمو دو برابر عمه و دایی دو برابر خاله ارث می برد. البته در مورد خویشاوندان مادری (اخوال و اعمام امی)، سهم به تساوی تقسیم می شود.
مثال: متوفی بدون وارث از طبقات اول و دوم، دارای یک عموی پدری، یک عمه پدری و یک دایی مادری و یک خاله مادری.
در اینجا ابتدا سهم اخوال و اعمام جدا شده و سپس در هر گروه تقسیم بر اساس جنسیت صورت می گیرد.
مباحث تکمیلی در تقسیم ارث
علاوه بر طبقات و سهام، نکات مهم دیگری نیز در فرآیند تقسیم ارث وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد:
- وصیت نامه: متوفی می تواند تا یک سوم (1/3) اموال خود را با وصیت نامه به هر شخصی (حتی به یکی از ورثه) یا برای هر امری (مثلاً امور خیریه) اختصاص دهد. این وصیت بدون نیاز به رضایت ورثه، معتبر است. اگر وصیت از یک سوم اموال بیشتر باشد، مازاد بر آن، تنها با رضایت تمامی ورثه نافذ خواهد بود (ماده ۸۴۳ قانون مدنی).
- دیون و بدهی های متوفی: قبل از تقسیم ارث بین ورثه، تمامی دیون و بدهی های متوفی (مانند مهریه و نفقه معوقه همسر، وام ها، بدهی به اشخاص و…) باید از ترکه پرداخت شود. همچنین، هزینه های کفن و دفن نیز مقدم بر سایر دیون است (ماده ۸۶۹ قانون مدنی).
- مالیات بر ارث: پس از فوت متوفی، ورثه موظفند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه مالیات بر ارث را به اداره امور مالیاتی تسلیم کنند (فرم ۱۹ مالیات بر ارث). میزان مالیات بر ارث بر اساس نوع اموال و نسبت وراث با متوفی متفاوت است و عدم رعایت مهلت قانونی ممکن است منجر به تعلق جریمه شود.
مراحل عملی انحصار وراثت و انتقال اموال
پس از فوت یک نفر، اولین گام قانونی برای تعیین وراث و تقسیم اموال، فرآیند انحصار وراثت است. این فرآیند به ورثه امکان می دهد تا به طور قانونی اموال متوفی را به نام خود کنند و از حقوق خود بهره مند شوند.
گواهی انحصار وراثت
اهمیت و ضرورت: گواهی انحصار وراثت، سندی رسمی است که تعداد و مشخصات دقیق وراث قانونی متوفی و سهم الارث هر یک از آن ها را مشخص می کند. این گواهی برای هرگونه اقدام حقوقی مربوط به اموال متوفی، از جمله برداشت از حساب های بانکی، انتقال سند املاک، سهام و … ضروری است.
مراحل دریافت گواهی انحصار وراثت:
- جمع آوری مدارک اولیه:
- گواهی فوت متوفی (صادره از اداره ثبت احوال).
- اصل شناسنامه و کارت ملی متوفی و تمامی وراث.
- سند ازدواج متوفی (در صورت متأهل بودن).
- استشهادیه محضری (فرم مخصوصی که باید توسط حداقل سه نفر از افراد مطلع از متوفی و وراث، در دفتر اسناد رسمی گواهی شود).
- آخرین وصیت نامه متوفی (در صورت وجود).
- مراجعه به شورای حل اختلاف: ورثه باید با مدارک فوق به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی مراجعه کرده و فرم درخواست صدور گواهی انحصار وراثت را تکمیل کنند.
- درج آگهی در روزنامه: در مواردی که ارزش ترکه متوفی زیاد باشد (بالای سه میلیون تومان در سال های اخیر و با توجه به نرخ تورم این مبلغ دائماً در حال تغییر است)، شورای حل اختلاف دستور درج آگهی یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشار را صادر می کند تا اگر کسی اعتراضی به وراث یا ادعایی بر ترکه دارد، ظرف مدت یک ماه اعتراض خود را اعلام کند. در صورتی که ارزش ترکه کم باشد (معمولاً زیر سه میلیون تومان)، این آگهی نیاز نیست و گواهی انحصار وراثت فوری تر صادر می شود.
- صدور گواهی: پس از طی مراحل قانونی و عدم وجود اعتراض، شورای حل اختلاف، گواهی انحصار وراثت را صادر می کند. این گواهی نوع وراث، درجه آن ها و سهم الارث هر یک را به دقت مشخص می نماید.
نکات مربوط به انتقال اموال
پس از دریافت گواهی انحصار وراثت، نوبت به انتقال اموال می رسد:
- اموال منقول و غیرمنقول:
- اموال غیرمنقول (مانند زمین، خانه، آپارتمان): برای انتقال سند این اموال، تمامی ورثه یا وکیل قانونی آن ها باید در دفتر اسناد رسمی حضور یابند و پس از پرداخت مالیات بر ارث و سایر عوارض، سند به نام ورثه منتقل شود.
- اموال منقول (مانند خودرو، حساب بانکی، سهام): برای انتقال سند خودرو، ورثه با گواهی انحصار وراثت به مراکز تعویض پلاک مراجعه می کنند. برای برداشت از حساب های بانکی و انتقال سهام نیز، گواهی انحصار وراثت به بانک ها و شرکت های کارگزاری ارائه می شود.
- حساب های بانکی و سهام: موجودی حساب های بانکی متوفی پس از فوت مسدود می شود و تنها با ارائه گواهی انحصار وراثت و پرداخت مالیات بر ارث (در صورت لزوم)، قابل برداشت توسط ورثه است. سهام بورسی نیز به همین ترتیب منتقل می شوند.
- اهمیت وکالتنامه و حضور همه ورثه: در بسیاری از موارد، به دلیل تعداد زیاد ورثه یا عدم دسترسی به آن ها، ورثه به یکی از افراد (معمولاً یکی از خودشان) وکالت می دهند تا امور مربوط به انحصار وراثت و انتقال اموال را انجام دهد. این وکالتنامه باید رسمی و بلاعزل باشد.
هزینه های انحصار وراثت و مراحل قانونی
هزینه های انحصار وراثت شامل تعرفه دادگستری برای درخواست گواهی، هزینه های مربوط به آگهی در روزنامه (در صورت لزوم)، هزینه های دفتر اسناد رسمی برای استشهادیه و وکالتنامه (در صورت نیاز) و همچنین مالیات بر ارث است. درخواست گواهی انحصار وراثت، یک دعوای غیرمالی محسوب می شود و هزینه ثابتی دارد که در سال ۱۴۰۳ بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان تخمین زده می شود، اما هزینه های جانبی می تواند بیشتر باشد.
به ورثه توصیه می شود که در اسرع وقت و با مشورت وکیل متخصص در امور ارث، برای انجام این مراحل اقدام کنند تا از بروز مشکلات و پیچیدگی های احتمالی در آینده جلوگیری شود.
نتیجه گیری
همانطور که به تفصیل بررسی شد، با وجود مباحث و گمانه زنی های رایج در خصوص برابری ارثیه زن و مرد، در حال حاضر و بر اساس قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۳، سهم الارث زن و مرد به صورت کامل برابر نیست. این عدم برابری، ریشه در احکام فقهی و مبانی حقوقی دارد که مسئولیت های مالی متفاوت زن و مرد را در نظر می گیرد. طرح هایی نیز در مجلس شورای اسلامی برای اصلاح این قوانین مطرح شده اند، اما تا زمانی که این طرح ها به تأیید نهایی شورای نگهبان نرسند و به قانون تبدیل نشوند، ملاک عمل، قوانین فعلی است.
درک دقیق طبقات ارث، سهام هر یک از ورثه، و مراحل قانونی انحصار وراثت و انتقال اموال، برای تمامی افراد ضروری است. این آگاهی نه تنها از بروز اختلافات خانوادگی جلوگیری می کند، بلکه به ورثه کمک می کند تا حقوق خود را به طور کامل استیفا کنند. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تغییرات احتمالی، همواره توصیه می شود که برای دریافت راهنمایی های دقیق و تخصصی، با وکلای مجرب و متخصص در حوزه ارث مشورت شود.