هزینه دادرسی مهریه به عهده کیست

هزینه دادرسی مهریه ابتدائاً بر عهده زوجه (زن) است که به عنوان خواهان پرونده را در مراجع قضایی یا ثبتی آغاز می کند. اما در صورت صدور حکم قطعی به نفع زوجه، مسئولیت نهایی پرداخت این هزینه ها بر عهده زوج (مرد) خواهد بود. این هزینه بر اساس مبلغ مهریه و مرجع رسیدگی کننده (اداره ثبت یا دادگاه) متفاوت بوده و راه هایی مانند دادخواست اعسار برای معافیت یا تقسیط آن وجود دارد. درک این فرایندها برای هر دو طرف دعوا حیاتی است تا بتوانند پرونده مهریه را با آگاهی و به نحو صحیح پیش ببرند.

مهریه، به عنوان یکی از حقوق مالی و شرعی زن در عقد ازدواج، اهمیت ویژه ای در نظام حقوقی ایران دارد. مطالبه و وصول مهریه فرآیندی قانونی است که مستلزم آگاهی دقیق از مراحل، قوانین و به ویژه هزینه های مربوط به دادرسی است. بسیاری از افراد درگیر با این موضوع، به دلیل پیچیدگی های حقوقی، با ابهامات فراوانی در خصوص مسئولیت پرداخت این هزینه ها و نحوه محاسبه آن ها مواجه هستند. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و شفاف، به بررسی دقیق مفهوم هزینه دادرسی در پرونده های مهریه می پردازد. چگونگی محاسبه این هزینه ها در مسیرهای مختلف مطالبه مهریه، امکانات قانونی برای معافیت یا تقسیط پرداخت آن و همچنین نقش وکیل متخصص در مدیریت بهینه این فرآیند مورد تحلیل قرار خواهد گرفت. هدف نهایی این است که خوانندگان با درک عمیق از تمامی جنبه های مالی و حقوقی، تصمیم گیری آگاهانه تری داشته باشند.

مفهوم هزینه دادرسی و جایگاه آن در پرونده های مهریه

برای ورود به بحث مسئولیت پرداخت هزینه دادرسی مهریه، ابتدا لازم است درک روشنی از مفهوم هزینه دادرسی و تفاوت آن با سایر هزینه های مرتبط با پرونده های حقوقی حاصل شود. این هزینه ها جزء لاینفک هر دعوای قضایی بوده و نقش اساسی در شروع و پیشبرد روند رسیدگی دارند.

هزینه دادرسی چیست؟

هزینه دادرسی به مبالغی اطلاق می شود که خواهان یک دعوا، برای اینکه مرجع قضایی به درخواست وی رسیدگی کند، مکلف به پرداخت آن به دولت است. این هزینه در اکثر نظام های حقوقی جهان به منظور پوشش بخشی از هزینه های عملیاتی دادگاه ها و جلوگیری از طرح دعاوی بی اساس و واهی تعیین و دریافت می شود. در واقع، پرداخت هزینه دادرسی شرط لازم برای به جریان افتادن یک دعوای حقوقی و آغاز روند رسیدگی به آن توسط مراجع قضایی است.

تفاوت هزینه دادرسی با سایر هزینه ها

در پرونده های حقوقی، به خصوص در دعاوی پیچیده ای مانند مهریه، علاوه بر هزینه دادرسی، ممکن است هزینه های دیگری نیز مطرح شوند که هر یک ماهیت و کارکرد متفاوتی دارند. شناخت این تفاوت ها برای مدیریت مالی و حقوقی پرونده ضروری است:

• حق الوکاله وکیل: مبلغی است که بابت خدمات حقوقی وکلای دادگستری از سوی موکل به وکیل پرداخت می شود. این مبلغ بر اساس تعرفه های مصوب یا توافق طرفین تعیین می گردد و ارتباط مستقیمی با هزینه های دولتی دادرسی ندارد.
• هزینه کارشناسی: در مواردی که تشخیص موضوعات فنی و تخصصی نیازمند نظر کارشناس رسمی دادگستری باشد (مانند ارزیابی اموال، یا تبدیل مهریه غیرنقدی به وجه رایج)، این هزینه توسط کسی که درخواست کارشناسی را داده یا دادگاه تعیین کرده، پرداخت می شود.
• هزینه های اجرایی (نیم عشر دولتی): این هزینه معمولاً پس از صدور حکم قطعی و در مرحله اجرای احکام یا عملیات اجرایی ثبت، از محکوم علیه (کسی که حکم علیه او صادر شده) دریافت می شود. مبلغ آن معمولاً درصدی از محکوم به (مبلغ مهریه یا طلب) است.
• هزینه های جانبی: شامل هزینه های مربوط به تهیه و کپی مدارک، آگهی در روزنامه (در صورت لزوم)، هزینه تمبر، و سایر مخارجی که در طول فرآیند دادرسی ممکن است پیش آید.

تفکیک این هزینه ها از یکدیگر به خواهان و خوانده دعوا کمک می کند تا برآورد دقیق تری از مجموع مخارج پرونده داشته باشند و برای هر بخش، برنامه ریزی مالی لازم را انجام دهند.

مسئولیت پرداخت هزینه دادرسی مهریه: از خواهان تا محکوم علیه

مسئله اصلی در مطالبه مهریه، علاوه بر ماهیت حق مالی، مسئولیت پرداخت هزینه های دادرسی است. این مسئولیت در دو مرحله، یعنی آغازین و پایانی، قابل بررسی است و درک تفاوت های آن برای طرفین دعوا ضروری است.

مسئولیت اولیه پرداخت: بر عهده زوجه (خواهان)

بر اساس اصول عمومی دادرسی در نظام حقوقی ایران، فردی که دعوایی را در مراجع قضایی یا ثبتی مطرح می کند، ملزم به پرداخت هزینه های دادرسی مربوط به آن است. از این رو، در دعوای مطالبه مهریه، «زوجه» که خواهان اصلی پرونده محسوب می شود، در ابتدای امر و هنگام ثبت دادخواست یا درخواست اجراییه، باید این هزینه ها را بپردازد. این پرداخت اولیه برای به جریان افتادن پرونده و آغاز رسیدگی الزامی است. بدون پرداخت این مبالغ، مراجع مربوطه از پذیرش و رسیدگی به درخواست خودداری خواهند کرد.

مسئولیت نهایی پرداخت: بر عهده زوج (محکوم علیه)

اگرچه مسئولیت اولیه پرداخت هزینه های دادرسی بر عهده زوجه است، اما این بدان معنا نیست که این هزینه ها نهایتاً نیز بر ذمه او باقی می ماند. در صورت پیروزی زن در دعوای مطالبه مهریه و صدور حکم قطعی به نفع وی، دادگاه زوج را به پرداخت تمامی هزینه های دادرسی و سایر خسارات قانونی که زوجه متحمل شده، محکوم خواهد کرد. این اصل بر پایه قاعده «المقصر یدفع الضرر» (کسی که تقصیر کرده، باید ضرر را جبران کند) استوار است. زوجه می تواند ضمن همان دادخواست اولیه مطالبه مهریه، یا طی دادخواست جداگانه، از دادگاه درخواست کند که زوج را به استرداد هزینه های دادرسی پرداخت شده محکوم نماید. بنابراین، هزینه دادرسی که در ابتدا توسط زوجه پرداخت شده، در نهایت به عنوان بخشی از خسارات دادرسی، از زوج مطالبه و دریافت خواهد شد. این امر تضمینی است برای اینکه حق زوجه به دلیل صرف هزینه های اولیه دادرسی، تضییع نشود و اصل جبران خسارت رعایت گردد.

مسیرهای مطالبه مهریه و نحوه محاسبه هزینه ها

مطالبه مهریه در ایران از دو مسیر اصلی اداره ثبت اسناد و املاک و دادگاه خانواده امکان پذیر است. هر یک از این مسیرها، فرآیندها و هزینه های خاص خود را دارند که اطلاع از آن ها برای زوجه و زوج حائز اهمیت است.

مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک

بر اساس قانون جدید و به موجب بند (ب) ماده 113 قانون برنامه ششم توسعه، مطالبه مهریه ابتدا باید از طریق اداره ثبت اسناد و املاک صورت گیرد. این مسیر به دلیل سرعت بالاتر در شناسایی و توقیف اموال، معمولاً به عنوان گام نخست توصیه می شود.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه از طریق ثبت (بر اساس قانون جدید)

1. مراجعه به دفترخانه تنظیم کننده سند ازدواج: زوجه یا وکیل قانونی او با در دست داشتن مدارک شناسایی و اصل عقدنامه به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده، مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه مهریه را برای کل یا قسمتی از مهریه می کند.
2. صدور و ارسال اجرائیه به اداره ثبت: سردفتر پس از تأیید درخواست، اجرائیه را صادر و به اداره ثبت اسناد و املاک محل اقامت زوج ارسال می نماید.
3. ابلاغ اجرائیه به زوج: اداره ثبت، اجرائیه را به آخرین آدرس ثبت شده از زوج ابلاغ می کند. زوج از تاریخ ابلاغ، 10 روز فرصت دارد تا مهریه را پرداخت یا رضایت زوجه را جلب کند. مطابق تبصره 2 ماده 113 قانون برنامه ششم توسعه، اگر زوج ظرف 20 روز نسبت به انجام تعهد یا جلب رضایت اقدام کند، از پرداخت هزینه های اجرایی معاف خواهد بود.
4. شناسایی و توقیف اموال: در صورت عدم پرداخت یا عدم جلب رضایت، اداره ثبت بلافاصله نسبت به شناسایی و توقیف اموال زوج (به جز مستثنیات دین) اقدام می کند.
5. توضیح مختصر: مستثنیات دین: اموالی هستند که بر اساس قانون قابل توقیف و فروش برای پرداخت بدهی نیستند. این اموال شامل مسکن مورد نیاز و متناسب با شأن، اثاثیه ضروری زندگی، ابزار و وسایل کار، کتب و تحقیقات علمی، و برخی دیگر از اقلام ضروری زندگی فرد و افراد تحت تکفل او می شوند.
6. شرایط صدور گواهی عدم امکان وصول و ارجاع به دادگاه: چنانچه اداره ثبت نتواند ظرف 2 ماه از تاریخ تقاضای اجرائیه، اموال زوج را شناسایی و توقیف کند، یا ظرف 6 ماه نتواند مهریه را وصول کند، زوجه می تواند با دریافت گواهی از اداره ثبت مبنی بر عدم امکان وصول مهریه از این طریق، با انصراف از ادامه عملیات اجرایی در ثبت، به دادگاه خانواده مراجعه نماید.

هزینه های اجرایی (نیم عشر دولتی) در اجرای ثبت

هزینه اصلی در مسیر مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت، «نیم عشر دولتی» است.

• میزان: این هزینه معادل یک بیستم (5%) از مبلغ کل مهریه یا آن قسمتی از مهریه است که وصول شده است.
• زمان پرداخت: نیم عشر دولتی پس از انجام عملیات اجرایی و وصول مهریه یا توقیف اموال، از محل اموال توقیفی یا مبلغ وصول شده دریافت می شود.
• بر عهده کیست؟ اصولاً پرداخت نیم عشر دولتی بر عهده زوج است. اما در صورتی که زوج از پرداخت آن خودداری کند و اموالی نیز برای توقیف در دسترس نباشد، ممکن است در مراحل اولیه از زوجه درخواست شود. این مبلغ پس از وصول مهریه، قابل دریافت از زوج خواهد بود.
• شرایط معافیت: در شرایطی خاص، از جمله بخشش مهریه از سوی زوجه، مصالحه و سازش بین زوجین، یا انصراف زوجه از ادامه عملیات اجرایی قبل از اقدام مؤثر ثبت، و همچنین در صورتی که زوج ظرف 20 روز پس از ابلاغ اجرائیه نسبت به پرداخت یا جلب رضایت اقدام کند، از پرداخت نیم عشر معاف خواهد بود.
• امکان مطالبه سایر هزینه ها: هزینه های دیگری مانند حق الوکاله وکیل (طبق تعرفه)، هزینه های کارشناسی، و هزینه های انتشار آگهی (در صورت نیاز به مزایده اموال) که زوجه در این مسیر متحمل شده است، پس از وصول مهریه، قابل مطالبه و دریافت از زوج خواهد بود.

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده

مراجعه به دادگاه خانواده برای مطالبه مهریه، معمولاً پس از عدم موفقیت در مسیر اداره ثبت یا در موارد خاصی که قانون اجازه می دهد، صورت می گیرد.

چه زمانی به دادگاه مراجعه کنیم؟

زوجه در یکی از شرایط زیر می تواند مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کند یا پس از طی مراحل ثبت، پرونده را به دادگاه ارجاع دهد:

• زمانی که اداره ثبت نتوانسته ظرف مهلت های قانونی (2 یا 6 ماه) به دلیل عدم شناسایی یا عدم کفایت اموال زوج، مهریه را وصول کند و زوجه گواهی عدم امکان وصول از ثبت را دریافت کرده باشد.
• در صورتی که مهریه کمتر از 20 میلیون تومان (معادل 200 میلیون ریال) باشد، رسیدگی به آن در صلاحیت شورای حل اختلاف است که خود به نوعی یک مرجع قضایی محسوب می شود.
• اگر مهریه وجه نقد نباشد (مثلاً سفر حج یا تعلیم قرآن)، یا زمانی که مطالبه مهریه همراه با سایر دعاوی خانوادگی (مانند طلاق یا نفقه) مطرح می شود، می تواند مستقیماً از طریق دادگاه دنبال شود.

نحوه محاسبه هزینه دادرسی مهریه در دادگاه (تعرفه های سال 1403)

هزینه دادرسی در دادگاه بر اساس بهای خواسته (مبلغ مهریه) و مرحله رسیدگی متفاوت است. این مبالغ بر اساس تعرفه های مصوب قوه قضائیه در هر سال تعیین می شوند:

• مرحله بدوی:
  • تا 200 میلیون ریال (20 میلیون تومان): 2.5% از بهای خواسته.
  • مازاد بر 200 میلیون ریال: 3.5% از بهای خواسته.
• مرحله واخواهی و تجدیدنظر: 4.5% از بهای خواسته.
• مرحله فرجام خواهی، اعاده دادرسی و اعتراض ثالث: 5.5% از محکوم به (صرفاً برای مهریه وجه نقد).

این درصدها باید توسط زوجه در زمان ثبت دادخواست در هر مرحله از دادرسی پرداخت شود. جدول زیر برای درک بهتر ارائه شده است:

مرحله دادرسی	مبلغ بهای خواسته	درصد هزینه دادرسی (1403)
بدوی	تا 200 میلیون ریال	2.5%
بدوی	مازاد بر 200 میلیون ریال	3.5%
واخواهی و تجدیدنظر	کل بهای خواسته	4.5%
فرجام خواهی، اعاده دادرسی، اعتراض ثالث	کل محکوم به (فقط وجه نقد)	5.5%

تبدیل مهریه غیرنقدی به وجه رایج

در صورتی که مهریه به صورت غیرنقدی (مانند سکه، طلا، ملک، یا هر مال دیگر) تعیین شده باشد، برای محاسبه هزینه دادرسی و همچنین میزان مطالبه، لازم است این مهریه به وجه رایج کشور تبدیل شود. نرخ رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مبنای این تبدیل قرار می گیرد. دادگاه یا کارشناس رسمی دادگستری، ارزش روز مهریه غیرنقدی را بر اساس تاریخ مطالبه، محاسبه کرده و سپس بر مبنای مبلغ به دست آمده، هزینه دادرسی تعیین و اخذ می شود.

امکان درخواست تامین خواسته (توقیف اموال) همزمان با دادخواست مهریه در دادگاه

یکی از اقدامات حمایتی مهم برای زوجه، امکان درخواست تأمین خواسته است. زوجه می تواند همزمان با تقدیم دادخواست مطالبه مهریه یا حتی قبل از آن (با شرط تقدیم دادخواست اصلی ظرف 20 روز)، از دادگاه درخواست تأمین خواسته کند. تأمین خواسته به معنای توقیف اموال زوج به میزان مهریه مورد مطالبه است تا از نقل و انتقال آن ها توسط زوج و تضییع حقوق زوجه جلوگیری شود. این درخواست به ویژه زمانی اهمیت پیدا می کند که بیم فرار زوج یا مخفی کردن اموال او می رود. این اقدام می تواند از طریق معرفی اموال مشخص یا درخواست استعلام از مراجع مربوطه (مانند اداره ثبت یا بانک ها) صورت گیرد و هزینه های مربوط به آن نیز به عنوان بخشی از خسارات دادرسی قابل مطالبه از زوج است.

راهکارهای پرداخت و معافیت از هزینه دادرسی مهریه

با توجه به اینکه پرداخت اولیه هزینه دادرسی می تواند برای زوجه بار مالی قابل توجهی داشته باشد، قانونگذار تدابیری را برای تسهیل این امر پیش بینی کرده است. این راهکارها شامل دادخواست اعسار، معافیت های قانونی و امکان پرداخت قسطی است.

دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی مهریه

اعسار در لغت به معنای ناتوانی مالی و در اصطلاح حقوقی به وضعیتی گفته می شود که شخص به دلیل عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به اموال خود، توانایی پرداخت بدهی ها یا هزینه های دادرسی را نداشته باشد. قانونگذار با در نظر گرفتن این شرایط، امکانی را فراهم کرده است تا زوجه ای که توان مالی پرداخت هزینه دادرسی مهریه را ندارد، از این بابت معاف شود.

• تعریف اعسار و شرایط قانونی آن: اعسار از هزینه دادرسی به معنای عدم توانایی خواهان (زوجه) برای پرداخت هزینه های مربوط به مراحل مختلف دادرسی است. شرایط احراز اعسار معمولاً شامل نداشتن شغل، درآمد کافی، یا اموال قابل دسترس برای فروش جهت تأمین این هزینه ها است.
• نحوه ارائه دادخواست اعسار: زوجه می تواند دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را همزمان با دادخواست اصلی مطالبه مهریه یا به صورت جداگانه و پیش از آن به دادگاه تقدیم کند. این دادخواست باید با رعایت تشریفات قانونی تنظیم و ثبت شود.
• مدارک مورد نیاز: مهمترین مدرک برای اثبات اعسار، «استشهادیه محلی» است که باید به امضای حداقل دو نفر شاهد معتبر و مطلع از وضعیت مالی زوجه برسد. این شهود باید در دادگاه حاضر شده و شهادت خود را تأیید کنند. سایر مدارک مانند گواهی عدم درآمد، سوابق بانکی و لیست اموال نیز می تواند به تشخیص اعسار کمک کند.
• آثار پذیرش اعسار: در صورت پذیرش دادخواست اعسار توسط دادگاه، زوجه موقتاً از پرداخت هزینه دادرسی معاف شده و پرداخت این هزینه به زمان اجرای حکم و وصول مهریه از زوج موکول می شود. همچنین، دادگاه می تواند پرداخت هزینه را به صورت اقساطی تعیین کند.

معافیت های قانونی از پرداخت هزینه دادرسی

علاوه بر اعسار، در برخی موارد خاص، قانونگذار گروه هایی از افراد را به طور کلی یا تحت شرایطی خاص از پرداخت هزینه های دادرسی معاف کرده است. این معافیت ها با هدف تضمین دسترسی به عدالت برای اقشار آسیب پذیر جامعه پیش بینی شده اند.

• افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور: بر اساس ماده 5 قانون حمایت خانواده، افراد تحت پوشش این نهادها به طور دائم از پرداخت هزینه های دادرسی، حق الزحمه کارشناسی، حق الزحمه داوری و سایر هزینه های مشابه معاف هستند. دادگاه نمی تواند پرداخت این هزینه ها را به زمان اجرای حکم موکول کند، بلکه این معافیت از ابتدا ثابت است.
• سایر شرایط خاص: در برخی موارد، دادگاه می تواند با توجه به اوضاع و احوال خاص هر پرونده و احراز عدم تمکن مالی یکی از اصحاب دعوا، او را از پرداخت هزینه ها معاف کند یا پرداخت آن ها را به زمان اجرای حکم موکول نماید.

نحوه پرداخت قسطی هزینه دادرسی

یکی دیگر از راهکارهای مهم برای کاهش بار مالی اولیه زوجه، امکان پرداخت قسطی هزینه دادرسی است. در صورتی که دادخواست اعسار زوجه پذیرفته شود، دادگاه می تواند با در نظر گرفتن توان مالی وی، مبلغ هزینه دادرسی را به صورت اقساطی تعیین کند.

• چگونگی تعیین درصد پیش پرداخت و اقساط توسط دادگاه: دادگاه با بررسی شرایط مالی زوجه، درصدی را به عنوان پیش پرداخت (مثلاً 10 تا 30 درصد) تعیین می کند که زوجه باید در ابتدا پرداخت کند. مابقی هزینه دادرسی نیز در قالب اقساط ماهانه یا دوره ای مشخص، بسته به میزان مهریه و توان پرداخت زوجه، تعیین و ابلاغ می گردد.

جدول فرضی: نمونه ای از تعیین اقساط هزینه دادرسی

مبلغ مهریه (تومان)	هزینه دادرسی (3.5%)	پیش پرداخت (مثلاً 20%)	تعداد اقساط	مبلغ هر قسط
500,000,000	17,500,000	3,500,000	7	2,000,000
1,000,000,000	35,000,000	7,000,000	9	3,111,111

توجه داشته باشید که اعداد این جدول صرفاً یک مثال کاربردی هستند و مبالغ دقیق پیش پرداخت، تعداد اقساط و مبلغ هر قسط توسط دادگاه و با توجه به شرایط خاص هر پرونده تعیین می شود.

نقش وکیل در مدیریت و کاهش هزینه های دادرسی مهریه

در پرونده های حقوقی، به ویژه در دعاوی خانواده نظیر مطالبه مهریه که با ظرافت های قانونی و عاطفی همراه است، حضور وکیل متخصص می تواند نقش حیاتی و تعیین کننده ای ایفا کند. یک وکیل کارآزموده نه تنها به لحاظ حقوقی راهنمای موکل خود است، بلکه در مدیریت و بهینه سازی هزینه های دادرسی نیز می تواند بسیار مؤثر باشد.

مشاوره تخصصی در مورد انتخاب مسیر صحیح و برآورد دقیق هزینه ها

وکیل متخصص با آگاهی کامل از قوانین و رویه های قضایی و ثبتی، می تواند بهترین مسیر را برای مطالبه مهریه (از طریق اداره ثبت یا دادگاه) به موکل خود پیشنهاد دهد. این انتخاب صحیح می تواند از اتلاف وقت و صرف هزینه های اضافی جلوگیری کند. وکیل قادر است با بررسی دقیق میزان مهریه، وضعیت مالی زوج و مدارک موجود، برآورد دقیقی از کلیه هزینه های احتمالی شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله، کارشناسی و سایر مخارج را به موکل ارائه دهد و او را برای مدیریت مالی پرونده آماده سازد.

تنظیم صحیح دادخواست ها و لوایح برای جلوگیری از رد دعوا و تحمیل هزینه های مجدد

تنظیم دقیق و اصولی دادخواست ها، شکواییه ها، اجرائیه ها و لوایح دفاعی نقش بسیار مهمی در پیشرفت پرونده دارد. کوچکترین اشتباه یا نقص در این اسناد می تواند منجر به رد دعوا، طولانی شدن فرآیند رسیدگی و در نتیجه تحمیل هزینه های مجدد به موکل شود. وکیل متخصص با دانش حقوقی خود، تمامی این مدارک را به شکلی کاملاً قانونی و مستدل تنظیم می کند و از بروز چنین مشکلاتی پیشگیری می نماید.

پیگیری موثر پرونده و اجرای احکام برای وصول سریع تر مهریه و بازپس گیری هزینه ها

فرآیند دادرسی و اجرای احکام می تواند پیچیده و زمان بر باشد. وکیل با پیگیری مستمر و منظم پرونده در مراجع مختلف، از جمله دادگاه ها، ادارات ثبت، و دوایر اجرای احکام، روند را تسریع می بخشد. همچنین، در مرحله اجرای حکم، وکیل می تواند با استفاده از ابزارهای قانونی، به سرعت نسبت به شناسایی و توقیف اموال زوج اقدام کرده و مهریه و هزینه های دادرسی پرداخت شده توسط زوجه را وصول نماید. این پیگیری مؤثر به بازپس گیری سریع تر هزینه ها و کاهش فشارهای مالی از روی موکل کمک می کند.

راهنمایی در مورد اعسار و کاهش بار مالی اولیه

همانطور که پیش تر اشاره شد، دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی یکی از راهکارهای مهم برای زوجه ای است که توان مالی کافی ندارد. وکیل متخصص در این زمینه می تواند با تنظیم صحیح دادخواست اعسار، جمع آوری مدارک لازم و معرفی شهود معتبر، شانس پذیرش اعسار را به نحو چشمگیری افزایش دهد. این اقدام به زوجه کمک می کند تا بار مالی اولیه ناشی از هزینه های دادرسی را به حداقل رسانده و بدون دغدغه مالی، پرونده خود را پیش ببرد.

سوالات متداول

آیا بخشیدن مهریه، بر هزینه های دادرسی تاثیر می گذارد؟

بخشیدن مهریه در طول فرآیند دادرسی، لزوماً به معنای معافیت از هزینه های دادرسی نیست. هزینه دادرسی به اصل طرح دعوا و رسیدگی های قضایی مربوط می شود. اگر زوجه در حین دادرسی مهریه خود را ببخشد، پرونده مطالبه مهریه ممکن است مختومه شود، اما هزینه های دادرسی که تا آن زمان پرداخت شده، معمولاً قابل استرداد نیست، مگر اینکه طرفین بر سر آن نیز مصالحه کرده باشند. با این حال، اگر بخشش مهریه قبل از شروع هرگونه اقدام حقوقی انجام شود، نیازی به پرداخت هزینه دادرسی نخواهد بود.

آیا برای پرداخت هزینه دادرسی فرم خاصی وجود دارد؟

برای پرداخت خود هزینه دادرسی، فرم خاصی وجود ندارد و این هزینه معمولاً از طریق درگاه های الکترونیکی قضایی یا فیش های بانکی مشخص پرداخت می شود. اما در صورتی که خواهان (زوجه) توانایی پرداخت این هزینه را نداشته باشد و قصد ارائه دادخواست اعسار را داشته باشد، باید فرم مخصوص «استشهادیه اعسار از هزینه دادرسی» را تکمیل کرده و به همراه مدارک لازم و گواهی دو شاهد به دادگاه ارائه دهد. این فرم به دادگاه کمک می کند تا وضعیت مالی خواهان را بررسی و در مورد اعسار او تصمیم گیری کند.

اگر مرد اموالی برای توقیف نداشته باشد، زن چگونه هزینه ها را پرداخت کند؟

در صورتی که زوج اموال قابل توقیفی برای پرداخت مهریه و هزینه های مربوطه نداشته باشد و زوجه نیز توانایی مالی برای پرداخت هزینه های دادرسی (مانند هزینه های کارشناسی یا اجرایی در مراحل بعدی) را نداشته باشد، زوجه می تواند از طریق دادخواست اعسار، از پرداخت این هزینه ها معاف شود یا پرداخت آن ها را به صورت اقساطی یا به زمان تمکن مالی خود یا همسرش (در صورت یافتن اموال در آینده) موکول کند. در این شرایط، مسئولیت پرداخت هزینه های دادرسی که در نهایت به عهده زوج است، تا زمان تمکن مالی او به تعویق می افتد.

آیا هزینه های سفر یا رفت و آمد برای پیگیری مهریه قابل مطالبه است؟

هزینه های سفر یا رفت وآمد برای پیگیری پرونده مهریه، اصولاً جزء خسارات دادرسی محسوب نمی شوند و معمولاً قابل مطالبه از زوج نیستند. خسارات دادرسی به مواردی اطلاق می شود که ارتباط مستقیم با روند قضایی و هزینه های تحمیلی از سوی مراجع قضایی دارد، مانند هزینه دادرسی، حق الوکاله (در صورت تصریح قانون یا حکم دادگاه) و هزینه کارشناسی. هزینه های جانبی مانند سفر و اقامت، به عنوان خسارات غیرمستقیم و شخصی تلقی شده و مطالبه آن ها در دعاوی مهریه معمول نیست.

آیا حق الوکاله وکیل جزو هزینه دادرسی است؟

حق الوکاله وکیل به طور مستقیم جزو هزینه دادرسی که به دولت پرداخت می شود، نیست. هزینه دادرسی مبلغی است که خواهان به قوه قضائیه پرداخت می کند. حق الوکاله مبلغی است که موکل به وکیل خود پرداخت می نماید. با این حال، در برخی موارد، اگر دادگاه زوج را به پرداخت خسارات دادرسی محکوم کند و زوجه بتواند ثابت کند که متحمل هزینه حق الوکاله شده است، ممکن است بخشی از حق الوکاله یا تمام آن به عنوان بخشی از خسارات دادرسی از زوج مطالبه و دریافت شود. این امر بستگی به تصمیم دادگاه و شرایط خاص پرونده دارد.

نتیجه گیری

مسئله هزینه دادرسی مهریه به عهده کیست، یکی از ابهامات اصلی در پرونده های خانواده است که نیازمند درک دقیق و آگاهی حقوقی کافی است. همانطور که بررسی شد، مسئولیت اولیه پرداخت این هزینه ها بر عهده زوجه است که اقدام به مطالبه مهریه می کند، اما در صورت صدور حکم قطعی به نفع او، مسئولیت نهایی بر عهده زوج خواهد بود. محاسبه این هزینه ها بسته به مسیر انتخابی (اداره ثبت یا دادگاه) و مبلغ مهریه، متفاوت است. در مسیر ثبت، نیم عشر دولتی و در دادگاه، درصدی از بهای خواسته ملاک قرار می گیرد که تعرفه های آن سالانه توسط قوه قضائیه اعلام می شود. قانونگذار برای تسهیل این فرآیند، راهکارهایی نظیر دادخواست اعسار، معافیت های قانونی برای اقشار خاص، و امکان پرداخت اقساطی را پیش بینی کرده است.

پیچیدگی های قانونی و ظرافت های مربوط به هر پرونده، ضرورت کسب مشاوره تخصصی را بیش از پیش نمایان می سازد. وکیل متخصص در امور خانواده می تواند با راهنمایی های دقیق، انتخاب مسیر صحیح، تنظیم اصولی دادخواست ها و پیگیری مؤثر پرونده، نه تنها از تحمیل هزینه های اضافی جلوگیری کند، بلکه روند رسیدگی و وصول مهریه را نیز تسریع بخشیده و حقوق مالی و قانونی طرفین را به بهترین شکل ممکن حفظ نماید. بنابراین، پیش از هر اقدامی، توصیه قوی می شود که با یک وکیل متخصص مشورت کرده تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری و پرونده به نحو شایسته ای مدیریت شود.