اظهارنامه مالیات بر ارث ماده 26

اظهارنامه مالیات بر ارث ماده 26 یک فرم قانونی است که وراث متوفی، ولی، قیم یا نماینده قانونی آن ها ملزم به تکمیل و تسلیم آن به سازمان امور مالیاتی هستند. این اظهارنامه برای محاسبه مالیات بر ارث از ماترک متوفی، شامل دارایی ها و دیون، ظرف یک سال از تاریخ فوت ضروری است. تسلیم دقیق و به موقع این فرم، امکان کسر هزینه های کفن و دفن، واجبات مالی و دیون متوفی را فراهم می آورد و نقش کلیدی در فرآیند انتقال قانونی اموال ایفا می کند. این فرایند به وراث کمک می کند تا در آینده با مشکلات قانونی مواجه نشوند.

مدیریت امور مالیاتی پس از فوت یکی از دغدغه های اصلی وراث و نمایندگان قانونی آن ها به شمار می رود. یکی از مهم ترین تکالیف در این زمینه، تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث است. این فرآیند که بر اساس قوانین مالیاتی کشور تدوین شده، به منظور شفاف سازی دارایی ها و بدهی های متوفی و تعیین میزان مالیات متعلقه انجام می گیرد. قانون مالیات های مستقیم، به ویژه مواد 26 و 34 آن، چارچوب اصلی این فرآیند را مشخص کرده و آگاهی از جزئیات آن برای ذینفعان ضروری است. تغییرات قانونی اعمال شده پس از سال 1395 نیز پیچیدگی های جدیدی به این موضوع افزوده و لزوم شناخت دقیق قوانین جاری را دوچندان کرده است. این راهنمای جامع با هدف ارائه اطلاعات دقیق و کاربردی به وراث، وکلا، مشاوران مالیاتی و سایر افراد مرتبط، تدوین شده تا فرآیند تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، به ویژه بر مبنای ماده 26 قانون مالیات های مستقیم، به سهولت و دقت انجام پذیرد.

اظهارنامه مالیات بر ارث چیست؟ (با تاکید بر ماده 26 و 34)

اظهارنامه مالیات بر ارث سندی رسمی و قانونی است که توسط وراث یا نمایندگان قانونی آن ها تکمیل و به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم می شود. این اظهارنامه شامل تمامی اطلاعات مربوط به دارایی ها، بدهی ها، و هزینه های متوفی در زمان فوت است. هدف اصلی از تسلیم این اظهارنامه، تعیین ارزش خالص ماترک و محاسبه مالیات بر ارث است که پیش نیازی برای انتقال قانونی اموال به وراث محسوب می شود.

ماده 1 قانون اصلاح قانون مالیات های مستقیم، صراحتاً بیان می دارد که هرگاه در نتیجه فوت شخصی، اعم از فوت حقیقی یا فرضی، اموالی به ورثه برسد، وراث طبق این قانون مشمول مالیات بر ارث می شوند. این ماده اساس الزام وراث به پرداخت مالیات را تشکیل می دهد. در ادامه، ماده 2 همین قانون به تعریف اموال مشمول مالیات بر ارث می پردازد که شامل کلیه ماترک متوفی اعم از منقول و غیرمنقول، و مطالبات قابل وصول است. البته، این اموال پس از کسر دیون محقق متوفی، واجبات مالی و عبادی (در حدود قواعد شرعی) و هزینه های کفن و دفن (در حدود عرف و عادت) مشمول مالیات می شوند.

در این میان، ماده 26 و ماده 34 قانون مالیات های مستقیم نقش محوری در فرآیند اظهارنامه مالیات بر ارث ایفا می کنند. ماده 26، وراث را ملزم می کند تا ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی، اظهارنامه ای حاوی کلیه اقلام ماترک، با تعیین ارزش روز زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی ها، به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم کنند. این ماده به وراث اجازه می دهد تا دیون و هزینه های مشخصی را از ماترک کسر کنند. در مقابل، ماده 34 به اشخاصی مانند بانک ها، ادارات ثبت اسناد و املاک، و شرکت ها تکلیف می کند که قبل از دریافت گواهی پرداخت مالیات بر ارث، اموال و دارایی های متوفی را به وراث تسلیم نکنند یا به نام آن ها ثبت نکنند.

شرایط تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث (قانون قدیم و جدید)

شرایط تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث تحت تأثیر تاریخ فوت متوفی قرار می گیرد. قانون مالیات های مستقیم در طول زمان دچار تغییراتی شده است که مهم ترین آن، اصلاحات فروردین ماه 1395 است.

قانون مالیات بر ارث قبل از فروردین 1395

بر اساس قانون مالیات بر ارث قبل از فروردین 1395، نرخ مالیات بر ارث برای تمامی وراث، اعم از طبقه اول، دوم و سوم، یکسان بود و تنها با میزان سهم الارث هر ورثه متفاوت می شد. در این دوره، مهلت تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث شش ماه پس از تاریخ فوت متوفی بود و عدم رعایت این مهلت، منجر به تعلق جریمه دیرکرد می شد. محاسبه مالیات بر اساس ارزش اموال در زمان فوت انجام می گرفت و وراث پس از پرداخت مالیات، گواهی واریز مالیات بر ارث را دریافت می کردند که برای انتقال رسمی اموال ضروری بود.

قانون مالیات بر ارث بعد از فروردین 1395

با اجرای قانون اصلاحی مالیات های مستقیم از ابتدای فروردین 1395، تغییرات چشمگیری در نحوه محاسبه و شرایط تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث ایجاد شد. در قانون جدید، نرخ های مالیاتی بر اساس نوع اموال (منقول، غیرمنقول، سپرده بانکی، سهام و غیره) و همچنین طبقه وراثت (طبقه اول، دوم و سوم) متفاوت است. این تغییرات با هدف شفاف سازی و تعدیل بار مالیاتی بر وراث صورت گرفت.

• طبقه اول وراث: شامل پدر، مادر، همسر، فرزند و نوه متوفی.
• طبقه دوم وراث: شامل اجداد، برادر، خواهر و فرزندان آن ها.
• طبقه سوم وراث: شامل عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن ها.

در قانون جدید، مهلت تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث به یک سال از تاریخ فوت متوفی افزایش یافته است. یکی از نکات کلیدی در این قانون، حذف جریمه بابت عدم تسلیم اظهارنامه در مهلت مقرر است، اما همچنان جریمه عدم پرداخت مالیات متعلقه در زمان انتقال دارایی ها پابرجاست. همچنین، بر اساس قانون جدید، ارث و سهام متوفی در بورس اوراق بهادار، قبل از کسر دیون، مشمول مالیات می گردد. اهمیت تاریخ فوت متوفی در تعیین روش ثبت اظهارنامه (حضوری یا الکترونیکی) و همچنین نرخ ها و معافیت های مالیاتی بسیار بالاست و وراث باید به این نکته توجه ویژه ای داشته باشند.

سامانه ثبت اظهارنامه مالیات بر ارث (ersportal.tax.gov.ir)

سازمان امور مالیاتی کشور به منظور تسهیل و تسریع فرآیند تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، سامانه الکترونیکی خاصی را راه اندازی کرده است. این سامانه از زیرمجموعه های سایت اصلی سازمان امور مالیاتی بوده و از طریق آدرس اختصاصی ersportal.tax.gov.ir در دسترس متقاضیان قرار دارد. وراث می توانند از طریق این سامانه نسبت به تکمیل و ثبت اظهارنامه مالیات بر ارث (فرم های 26 و 34) اقدام کرده و مالیات متعلقه را محاسبه و پرداخت کنند.

برای ورود به سامانه و استفاده از خدمات آن، داشتن نام کاربری و رمز عبور الزامی است. این اطلاعات پس از ثبت نام در درگاه ملی خدمات مالیات به آدرس my.tax.gov.ir برای افراد صادر می شود. نام کاربری معمولاً کد ملی شخص است و رمز عبور نیز حین ثبت نام به شماره همراه وی ارسال می گردد که البته قابل تغییر است.

یک نکته بسیار مهم که متقاضیان باید به آن توجه کنند، محدودیت این سامانه برای متوفیان قبل از سال 1395 است. بر اساس راهنمای جامع ثبت اظهارنامه الکترونیک مالیات بر ارث، چنانچه تاریخ فوت متوفی قبل از 1395 باشد، امکان ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه وجود ندارد. در این حالت، وراث می بایست به صورت حضوری به اداره امور مالیاتی مربوط به آخرین نشانی محل سکونت متوفی مراجعه کرده و فرآیند تسلیم اظهارنامه را به صورت دستی و کاغذی انجام دهند. بنابراین، تنها وراثی که مورث آن ها بعد از سال 1395 فوت کرده است، می توانند از امکانات سامانه ersportal.tax.gov.ir برای ثبت الکترونیکی اظهارنامه خود بهره مند شوند.

مدارک لازم برای تکمیل اظهارنامه مالیات بر ارث

برای تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، چه به صورت حضوری و چه به صورت الکترونیکی، وراث یا نماینده قانونی آن ها ملزم به تهیه و ارائه مجموعه ای از مدارک هستند. دقت در جمع آوری و تکمیل این مدارک، از بروز تأخیر و مشکلات احتمالی در فرآیند اداری جلوگیری می کند. لیست کامل و دقیق مدارک مورد نیاز به شرح زیر است:

• گواهی فوت متوفی: این مدرک از سوی اداره ثبت احوال صادر شده و تاریخ دقیق فوت را تأیید می کند.
• گواهی حصر وراثت: این گواهی توسط شوراهای حل اختلاف یا دادگاه های حقوقی صادر می شود و شامل مشخصات کامل وراث، نسبت آن ها با متوفی و سهم الارث هر یک است.
• شناسنامه و کارت ملی متوفی و تمامی وراث: برای احراز هویت.
• آخرین وصیت نامه متوفی: در صورت وجود وصیت نامه رسمی یا عادی.
• مدارک مربوط به اموال و دارایی های متوفی:
  • اسناد مالکیت اموال غیرمنقول: شامل سند رسمی ملک (منزل، زمین، مغازه)، سرقفلی، حق کسب و پیشه.
  • اسناد مالکیت اموال منقول:
    • سند مالکیت خودرو، موتور سیکلت و سایر وسایل نقلیه.
    • صورتحساب سپرده های بانکی (جاری، پس انداز، کوتاه مدت، بلندمدت) و اوراق مشارکت.
    • اسناد مربوط به سهام، سهم الشرکه، حق تقدم و هرگونه اوراق بهادار در شرکت ها.
    • پروانه بهره برداری، جواز کسب، و اسناد مربوط به فعالیت های تجاری.
    • هرگونه سند مثبته در خصوص سایر اموال نظیر طلا، جواهرات، عتیقه جات و آثار هنری.
  • مدارک مربوط به مطالبات متوفی: شامل اسناد و مدارک اثبات کننده طلب متوفی از اشخاص دیگر (مانند چک، سفته، قراردادهای وام).
• مدارک مربوط به بدهی ها و دیون متوفی: شامل اسناد و مدارک اثبات کننده بدهی های متوفی به اشخاص دیگر (مانند قرارداد وام، رسید پرداخت مهریه معوقه).
• مدارک مربوط به هزینه های کفن و دفن و واجبات مالی و عبادی: شامل فاکتورهای مربوط به هزینه های مراسم ترحیم و دفن، گواهی پرداخت دیون شرعی (مانند خمس و زکات) و عبادی (مانند حج و نماز قضا).
• وکالت نامه یا قیم نامه: در صورتی که اظهارنامه توسط وکیل، قیم یا ولی قانونی تسلیم می شود.

برای ثبت الکترونیکی اظهارنامه، تمامی مدارک فوق باید به صورت اسکن شده و با کیفیت مناسب در سامانه بارگذاری شوند. توصیه می شود پیش از شروع فرآیند، از صحت و کامل بودن تمامی مدارک اطمینان حاصل شود.

تفاوت فرم 26 و 34 اظهارنامه مالیات بر ارث

در فرآیند مالیات بر ارث، دو فرم اصلی تحت عنوان فرم 26 و فرم 34 مورد استفاده قرار می گیرند که هر یک کاربردها و ویژگی های خاص خود را دارند. شناخت تفاوت های این دو فرم برای وراث و نمایندگان قانونی آن ها بسیار حائز اهمیت است تا بتوانند اظهارنامه صحیح را بر اساس شرایط متوفی تکمیل کنند.

فرم 26 اظهارنامه مالیات بر ارث امکان کسر دیون و هزینه های متوفی را فراهم می آورد، در حالی که فرم 34 چنین امکانی را ندارد و صرفاً برای اعلام دارایی ها مورد استفاده قرار می گیرد.

جدول مقایسه ای جامع فرم 26 و 34 اظهارنامه مالیات بر ارث

معیار مقایسه	فرم 26 اظهارنامه مالیات بر ارث	فرم 34 اظهارنامه مالیات بر ارث
زمان فوت متوفی	برای متوفیانی که کمتر از 1 سال از تاریخ فوت آن ها گذشته است. (معمولاً همراه با فرم 34 تکمیل می شود).	برای متوفیانی که کمتر از 1 سال از تاریخ فوت آن ها گذشته است (همراه با فرم 26) و همچنین برای متوفیانی که بیش از 1 سال از تاریخ فوتشان گذشته است (به صورت تنها).
امکان کسر دیون و هزینه ها	امکان کسر هزینه های کفن و دفن، واجبات مالی/عبادی و دیون محقق متوفی از ماترک وجود دارد.	بخش مربوط به دیون و هزینه ها در این فرم وجود ندارد و وراث نمی توانند این موارد را کسر کنند.
تکمیل همزمان یا انفرادی	معمولاً به صورت همزمان با فرم 34 در سال اول فوت.	می تواند به صورت همزمان با فرم 26 (در سال اول فوت) یا به صورت انفرادی (پس از گذشت یک سال) تکمیل شود.
هدف و کارکرد اصلی	ارائه جامع اطلاعات ماترک متوفی با قابلیت کسر قانونی دیون و هزینه ها جهت محاسبه دقیق مالیات.	اعلام دارایی های متوفی به منظور انجام اقدامات قانونی مربوط به انتقال اموال، به ویژه زمانی که اشخاص ثالث (مانند بانک ها) از تحویل اموال منع شده اند.

مفهوم دیون و ماترک:

• ماترک: به تمامی اموال و دارایی های به جا مانده از متوفی گفته می شود. این اموال می تواند شامل اموال منقول (مانند خودرو، حساب بانکی، سهام، طلا) و اموال غیرمنقول (مانند خانه، زمین، مغازه) باشد.
• دیون: به تمامی بدهی ها و تعهدات مالی متوفی در زمان فوت اطلاق می شود. این دیون شامل وام ها، قرض ها، مهریه، و سایر بدهی های قانونی و شرعی است که متوفی بر عهده داشته و باید از ماترک وی پرداخت شود.

ماده 34 قانون مالیات های مستقیم همچنین به این نکته اشاره دارد که اشخاصی نظیر بانک ها، ادارات ثبت اسناد و املاک، دفاتر اسناد رسمی و شرکت ها مجاز نیستند قبل از دریافت گواهی پرداخت مالیات بر ارث، اموال و دارایی های متوفی را به وراث یا موصی له تسلیم کنند یا به نام آن ها ثبت نمایند. این ماده تضمین کننده وصول مالیات متعلقه است.

نحوه تکمیل و ثبت اظهارنامه مالیات بر ارث ماده 26 (راهنمای گام به گام)

تکمیل و ثبت الکترونیکی اظهارنامه مالیات بر ارث ماده 26 نیازمند دقت و رعایت مراحل مشخصی است. این فرآیند از طریق سامانه ersportal.tax.gov.ir انجام می شود. در ادامه، راهنمای گام به گام این مراحل ارائه شده است:

مرحله اول: ورود به سامانه

ابتدا، متقاضی باید آدرس ersportal.tax.gov.ir را در مرورگر خود جستجو کند. پس از ورود به صفحه اصلی، لازم است نام کاربری (کد ملی) و رمز عبور دریافتی از درگاه ملی خدمات مالیات (my.tax.gov.ir) و کد امنیتی را وارد کرده تا به پرتال شخصی خود دسترسی یابد. در صورت عدم ثبت نام قبلی، باید ابتدا مراحل ثبت نام در درگاه ملی خدمات مالیات را طی کرد.

مرحله دوم: انتخاب فرم 26

پس از ورود به پرتال شخصی، در منوی اصلی یا داشبورد، گزینه مربوط به فرم 26 اظهارنامه مالیات بر ارث را انتخاب کنید. این گزینه معمولاً به وضوح مشخص شده است.

مرحله سوم: مشاهده مراحل تکمیل

در این گام، سامانه خلاصه ای از تمامی مراحل مورد نیاز برای تکمیل فرم 26 را به شما نمایش می دهد. این نما به شما کمک می کند تا یک دید کلی از فرآیند پیش رو داشته باشید و برای جمع آوری اطلاعات لازم آماده شوید.

مرحله چهارم: وارد کردن اطلاعات هویتی متقاضی

در این بخش، اطلاعات هویتی متقاضی (کسی که اظهارنامه را تسلیم می کند) که قبلاً هنگام ثبت نام در درگاه ملی خدمات مالیات وارد شده، نمایش داده می شود. پس از بررسی صحت اطلاعات، با کلیک بر روی گزینه ثبت و ادامه، به مرحله بعدی بروید.

مرحله پنجم: وارد کردن اطلاعات متوفی

در این مرحله، باید اطلاعات هویتی کامل متوفی، شامل شماره ملی، تاریخ تولد، تاریخ فوت و سایر جزئیات درخواستی را به دقت وارد کنید. سپس گزینه ثبت و ادامه را انتخاب نمایید.

مرحله ششم: وارد کردن اطلاعات گواهی انحصار وراثت

در این بخش، گزینه آیا گواهی حصر وراثت دریافت شده است را فعال کرده و اطلاعات مربوط به گواهی انحصار وراثت، از جمله شماره، تاریخ صدور و مرجع صادرکننده آن را وارد کنید. با انتخاب ثبت و ادامه، به گام بعدی منتقل شوید.

مرحله هفتم: اطلاعات شهدا

در صورتی که متوفی از شهدا باشد، باید گزینه مربوطه را فعال کنید. در غیر این صورت، این بخش را نادیده گرفته و به مرحله بعدی بروید.

مرحله هشتم: درج اطلاعات اموال ماترک (منقول و غیرمنقول)

این بخش شامل درج دقیق اطلاعات تمامی اموال ماترک متوفی است. برای این منظور، باید از کادر کشویی جدول مرجع نوع دارایی (مانند املاک، خودرو، حساب بانکی، سهام و غیره) را انتخاب کنید. پس از انتخاب هر نوع دارایی، فرم مربوط به آن باز می شود و شما باید جزئیات کامل آن را وارد نمایید. به عنوان مثال، برای املاک، مشخصات ثبتی، آدرس و ارزش روز؛ برای حساب بانکی، شماره حساب، نام بانک و موجودی را وارد کنید. اگر قصد اضافه کردن اموال بیشتری از همان نوع را دارید، روی گزینه جدید کلیک کنید و پس از اتمام، ادامه را بزنید.

مرحله نهم: وارد کردن دیون و هزینه ها

در این مرحله، می توانید دیون و هزینه های قابل کسر از ماترک را وارد کنید. از منوی کشویی نوع هزینه و دیون، موارد مربوطه (مانند هزینه های کفن و دفن، واجبات مالی، دیون محقق متوفی) را انتخاب کرده و مبلغ و توضیحات مربوطه را درج کنید. می توانید دیون و هزینه های مختلف را اضافه یا حذف نمایید. در این بخش، باید اسناد مثبته مربوط به این دیون و هزینه ها را در دسترس داشته باشید.

مرحله دهم: بررسی و تایید نهایی و دریافت کد رهگیری

پیش از تایید نهایی، تمامی اطلاعات وارد شده را با دقت بازبینی کنید. نکته بسیار مهم این است که پس از تایید نهایی، امکان ویرایش، اصلاح یا حذف اظهارنامه ثبت شده وجود ندارد. در صورت نیاز به اصلاح، می توانید قبل از تایید نهایی به مراحل قبل بازگشته و تغییرات لازم را اعمال کنید. پس از اطمینان کامل از صحت اطلاعات، گزینه تایید نهایی را انتخاب کنید. سامانه یک کد رهگیری صادر می کند که نشان دهنده ثبت موفق اظهارنامه است. این کد رهگیری برای پیگیری های بعدی ضروری است. پس از دریافت کد رهگیری، باید با در دست داشتن اصل مدارک لازم، به اداره مالیات مربوطه مراجعه کرده و نسبت به ادامه فرآیند و پرداخت مالیات بر ارث اقدام نمایید.

نحوه تکمیل و ثبت اظهارنامه مالیات بر ارث ماده 34 (راهنمای گام به گام)

تکمیل و ثبت اظهارنامه مالیات بر ارث ماده 34 نیز مانند فرم 26 از طریق سامانه الکترونیکی ersportal.tax.gov.ir صورت می پذیرد. مراحل کلی این دو فرم شباهت زیادی به یکدیگر دارند، اما تفاوت های کلیدی در محتوا و قابلیت های آن ها وجود دارد که باید مد نظر قرار گیرد.

تفاوت های اصلی در فرآیند تکمیل:

مراحل ورود به سامانه، وارد کردن اطلاعات هویتی متقاضی و متوفی، اطلاعات گواهی انحصار وراثت و درج اطلاعات اموال ماترک، دقیقاً مشابه فرم 26 است. با این حال، تفاوت عمده در این است که در فرم ماده 34، بخش مربوط به دیون و هزینه ها وجود ندارد. این بدان معناست که وراث نمی توانند در این فرم، هزینه های کفن و دفن، واجبات مالی و عبادی، یا دیون محقق متوفی را برای کسر از ماترک اعلام کنند.

هدف از فرم 34 بیشتر اعلام دارایی ها و شفاف سازی ماترک است، به خصوص در مواردی که اشخاص ثالث (مانند بانک ها و شرکت ها) بر اساس ماده 34 قانون مالیات های مستقیم، مجاز به تحویل اموال متوفی به وراث نیستند مگر با اخذ گواهی پرداخت مالیات. این فرم به سازمان امور مالیاتی کمک می کند تا از وجود دارایی ها مطلع شود و از هرگونه نقل و انتقال غیرقانونی جلوگیری کند.

نکات مهم در خصوص تکمیل فرم 34:

• با توجه به عدم وجود بخش دیون و هزینه ها، دقت در ورود سایر اطلاعات، به ویژه مشخصات کامل اموال ماترک، از اهمیت بالایی برخوردار است.
• همانند فرم 26، پس از تأیید نهایی فرم 34 و دریافت کد رهگیری، امکان ویرایش اطلاعات وجود نخواهد داشت. لذا بازبینی دقیق پیش از تأیید نهایی ضروری است.
• در صورتی که کمتر از یک سال از فوت متوفی گذشته باشد، ممکن است نیاز به تکمیل همزمان فرم 26 و 34 باشد. فرم 26 برای اعلام دیون و هزینه ها و فرم 34 برای اعلام دارایی ها. پس از گذشت یک سال، معمولاً تنها فرم 34 مورد استفاده قرار می گیرد، به خصوص اگر پیش از آن فرم 26 تکمیل نشده باشد.

برای آشنایی دقیق تر با مراحل ورود به سامانه و درج اطلاعات هویتی و اموال، می توانید به توضیحات گام به گام ارائه شده برای نحوه تکمیل فرم 26 در بخش های قبلی مراجعه کنید و تنها بخش مربوط به دیون و هزینه ها را در نظر نگیرید.

مهلت ارسال اظهارنامه مالیات بر ارث و جریمه ها

آگاهی از مهلت قانونی برای ارسال اظهارنامه مالیات بر ارث و همچنین پیامدهای عدم رعایت این مهلت، برای تمامی وراث و نمایندگان قانونی آن ها ضروری است.

مهلت قانونی ارسال اظهارنامه

بر اساس اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم که از ابتدای فروردین 1395 به اجرا درآمد، وراث متوفی مکلفند ظرف مدت یک سال از تاریخ فوت متوفی، اظهارنامه مالیات بر ارث را به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم کنند. این مهلت برای متوفیانی است که تاریخ فوت آن ها پس از 1395/01/01 باشد. در این اظهارنامه، وراث می بایست کلیه دارایی ها و دیون متوفی را با تعیین ارزش روز زمان فوت، مشخص نمایند.

جریمه های مربوط به اظهارنامه مالیات بر ارث

یکی از تغییرات مهم در قانون جدید مالیات بر ارث، مربوط به جریمه های عدم تسلیم اظهارنامه است. بر اساس ماده 9 آیین نامه اجرایی ماده 26 اصلاحی قانون مالیات های مستقیم (مصوب 1394-1395/01/15)، عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی موضوع ماده (26) قانون یا تسلیم اظهارنامه خارج از موعد مقرر، موجب تعلق جریمه ماده (192) قانون نخواهد بود.

این بدان معناست که برای خودِ فرآیند تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث ماده 26، حتی اگر خارج از مهلت یک ساله نیز انجام شود، جریمه ای بابت دیرکرد در تسلیم اظهارنامه تعلق نمی گیرد. این نکته برای بسیاری از وراث که ممکن است به دلیل پیچیدگی های اداری یا فقدان اطلاعات، نتوانند در مهلت مقرر اظهارنامه را تسلیم کنند، حائز اهمیت است.

با این حال، لازم است تأکید شود که عدم تعلق جریمه به اصل تسلیم اظهارنامه، به معنای معافیت از مالیات یا عدم تعلق جریمه های دیگر نیست. مهلت پرداخت مالیات بر ارث، تاریخ انتقال دارایی است. یعنی هر زمان که وراث قصد انتقال، فروش یا هرگونه تصرف مالکانه در اموال به جا مانده از متوفی را داشته باشند، می بایست ابتدا مالیات متعلقه را پرداخت کنند. در صورت عدم پرداخت مالیات در زمان انتقال یا بروز تخلفات دیگر (مانند کتمان بخشی از اموال)، جریمه های مالیاتی سنگینی بر اساس مواد دیگر قانون مالیات های مستقیم به آن ها تعلق خواهد گرفت. نرخ محاسبه مالیات نیز بر اساس سالی است که انتقال دارایی به وراث صورت می گیرد.

استعلام و پیگیری گواهی مالیات بر ارث (مفاصا حساب)

پس از تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، فرآیند اداری برای محاسبه و وصول مالیات آغاز می شود و در نهایت به صدور گواهی مفاصا حساب مالیات بر ارث (پایان کار مالیاتی) منجر می گردد. این گواهی برای هرگونه نقل و انتقال رسمی اموال متوفی ضروری است.

مراحل اداری پس از ثبت اظهارنامه:

1. ارجاع به کارشناس: اظهارنامه تسلیم شده به همراه مدارک پیوست، توسط سازمان امور مالیاتی به کارشناس مربوطه ارجاع داده می شود.
2. بررسی مدارک و استعلامات: کارشناس مالیاتی صحت مدارک را بررسی کرده و در صورت لزوم، استعلامات لازم را از مراجع ذی ربط (مانند بانک ها، ادارات ثبت اسناد و املاک، شرکت ها) در خصوص اموال و دیون متوفی به عمل می آورد.
3. صدور برگ تشخیص مالیات: پس از بررسی های لازم و برآورد دقیق ارزش ماترک و کسر دیون و هزینه ها، برگ تشخیص مالیات صادر می شود. این برگ میزان مالیات پیشنهادی سازمان را اعلام می کند.
4. اعتراض به برگ تشخیص (در صورت لزوم): وراث می توانند ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ برگ تشخیص، در صورت اعتراض به میزان مالیات تعیین شده، اعتراض خود را به صورت کتبی به اداره امور مالیاتی تسلیم کنند. این اعتراض در مراجع حل اختلاف مالیاتی مورد رسیدگی قرار می گیرد.
5. صدور برگ قطعی مالیات: پس از طی مراحل فوق (اعم از عدم اعتراض یا رسیدگی به اعتراض در مراجع حل اختلاف)، برگ قطعی مالیات صادر می شود که نشان دهنده میزان مالیات نهایی و لازم الپرداخت است.
6. پرداخت مالیات: وراث موظفند مالیات تعیین شده در برگ قطعی را از طریق درگاه های پرداخت الکترونیکی یا بانک های عامل پرداخت نمایند.
7. دریافت مفاصا حساب مالیات بر ارث: پس از پرداخت کامل مالیات، گواهی مفاصا حساب مالیات بر ارث توسط سازمان امور مالیاتی صادر و به وراث تحویل داده می شود. این گواهی تأیید می کند که کلیه تعهدات مالیاتی مربوط به ارث تسویه شده است.

برای پیگیری وضعیت اظهارنامه و مراحل صدور گواهی مفاصا حساب، وراث می توانند به صورت حضوری به اداره امور مالیاتی مربوطه مراجعه کرده یا از طریق سامانه های الکترونیکی سازمان امور مالیاتی، در صورت وجود چنین قابلیتی، اقدام نمایند.

دانلود فرم خام 26 و 34 اظهارنامه مالیات بر ارث (فایل PDF)

هرچند که در حال حاضر، فرآیند تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث برای متوفیان پس از سال 1395 به صورت الکترونیکی از طریق سامانه ersportal.tax.gov.ir انجام می شود و نیازی به دانلود و تکمیل دستی فرم ها نیست، اما در اختیار داشتن فایل خام این فرم ها می تواند برای وراث و نمایندگان قانونی آن ها مفید باشد.

این فایل های خام به خصوص برای متوفیان قبل از سال 1395 که ملزم به مراجعه حضوری و تکمیل دستی اظهارنامه هستند، کاربرد دارد. همچنین، مطالعه فرم های خام می تواند به وراث کمک کند تا پیش از شروع فرآیند الکترونیکی، با ساختار، بخش ها و اطلاعات مورد نیاز آشنا شوند و مدارک لازم را از قبل آماده سازند. این امر در تسریع و افزایش دقت در تکمیل اظهارنامه الکترونیکی نیز مؤثر خواهد بود.

با توجه به اینکه امکان ارائه لینک مستقیم دانلود فایل PDF در این خروجی وجود ندارد، می توانید این فرم ها را از بخش راهنمای مودیان یا فرم های مالیاتی در سایت سازمان امور مالیاتی کشور (tax.gov.ir) جستجو و دانلود نمایید. در ادامه، توضیحات مربوط به لینک های فرضی برای این فرم ها ارائه شده است:

لینک دانلود فرم 26 اظهارنامه مالیات بر ارث (فایل PDF)

این فرم شامل تمامی بخش های مربوط به اموال، دارایی ها، دیون و هزینه های قابل کسر از ماترک متوفی است و برای محاسبه مالیات بر ارث پس از کسر این موارد به کار می رود.

لینک دانلود فرم 34 اظهارنامه مالیات بر ارث (فایل PDF)

این فرم عمدتاً برای اعلام دارایی های متوفی کاربرد دارد و برخلاف فرم 26، بخش مربوط به دیون و هزینه های قابل کسر در آن وجود ندارد. این فرم برای اشخاصی که مجاز به تحویل اموال متوفی بدون گواهی پرداخت مالیات نیستند، اهمیت دارد.

سوالات متداول

آیا پس از تایید نهایی اظهارنامه، امکان ویرایش وجود دارد؟

خیر. پس از تایید نهایی اظهارنامه مالیات بر ارث و دریافت کد رهگیری، به هیچ عنوان امکان ویرایش، اصلاح یا حذف اطلاعات ثبت شده وجود ندارد. در صورت نیاز به تغییر، باید یک اظهارنامه جدید تکمیل و تسلیم شود که ملاک سازمان امور مالیاتی، اظهارنامه جدید خواهد بود. لذا بازبینی دقیق تمامی اطلاعات پیش از تایید نهایی بسیار حیاتی است.

اگر از حساب های بانکی متوفی اطلاعی نداشته باشیم، چه کنیم؟

در صورتی که از جزئیات دقیق حساب های بانکی متوفی (مانند شماره حساب یا موجودی دقیق) اطلاع ندارید، می توانید در بخش مربوط به اموال ماترک در اظهارنامه، نوع حساب را به صورت کلی پس انداز یا سپرده انتخاب کرده و یک شماره حساب فرضی درج نمایید. پس از ثبت نهایی اظهارنامه و دریافت کد رهگیری، در زمان مراجعه حضوری به اداره امور مالیاتی، مراتب را به کارشناس مربوطه اطلاع دهید. کارشناس امور مالیاتی از طریق استعلام از بانک مرکزی یا بانک های عامل، جزئیات دقیق حساب های بانکی متوفی را دریافت خواهد کرد.

برای متوفیان قبل از 1395، آیا امکان ثبت الکترونیکی وجود دارد؟

خیر. بر اساس قوانین و راهنماهای موجود، سامانه الکترونیکی اظهارنامه مالیات بر ارث (ersportal.tax.gov.ir) تنها برای متوفیانی قابل استفاده است که تاریخ فوت آن ها از ابتدای فروردین 1395 به بعد باشد. وراث متوفیان قبل از این تاریخ باید با مراجعه حضوری به اداره امور مالیاتی مربوط به آخرین نشانی محل سکونت متوفی، فرآیند تسلیم اظهارنامه را به صورت کاغذی و دستی انجام دهند.

آیا در صورت بدهی نداشتن متوفی، باز هم باید اظهارنامه تسلیم شود؟

بله، تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث الزامی است، حتی اگر متوفی هیچ بدهی نداشته باشد یا تمامی دارایی های وی مشمول معافیت های مالیاتی باشد. هدف از اظهارنامه، صرفاً کسر دیون نیست، بلکه شفاف سازی و اعلام کامل ماترک متوفی به سازمان امور مالیاتی است. بدون تسلیم اظهارنامه، فرآیند قانونی انتقال اموال و دارایی ها به وراث با مشکل مواجه خواهد شد و امکان دریافت مفاصا حساب مالیاتی وجود نخواهد داشت.

چه مواردی از ماترک معاف از مالیات هستند؟

قانون مالیات های مستقیم موارد مشخصی را از شمول مالیات بر ارث معاف کرده است. برخی از این موارد شامل وجوه بازنشستگی، پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، دیه فوت، حق بیمه عمر، و همچنین اموالی است که از سوی نهادهای عمومی غیردولتی یا خیریه به عنوان هدیه یا کمک به وراث اعطا شده باشد. معافیت های دیگری نیز ممکن است بسته به نوع دارایی و شرایط خاص متوفی و وراث وجود داشته باشد که لازم است به صورت موردی بررسی شود.

نتیجه گیری

فرآیند تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث ماده 26، یک گام حیاتی و قانونی برای وراث متوفی است تا بتوانند به صورت رسمی در اموال به جا مانده تصرف کرده و آن را به نام خود انتقال دهند. این فرآیند، هرچند در نگاه اول پیچیده به نظر می رسد، اما با آگاهی از قوانین، مدارک مورد نیاز و مراحل گام به گام، قابل مدیریت خواهد بود. شناخت دقیق تفاوت های فرم 26 و 34، توجه به تغییرات قانونی اعمال شده پس از سال 1395، و استفاده صحیح از سامانه الکترونیکی سازمان امور مالیاتی، می تواند به سهولت و دقت این فرآیند کمک شایانی نماید.

در نهایت، توصیه می شود که وراث و نمایندگان قانونی آن ها با دقت و حوصله به جمع آوری مدارک و تکمیل اظهارنامه بپردازند. در صورت وجود هرگونه ابهام یا پیچیدگی، مشاوره با کارشناسان مالیاتی و حقوقی متخصص در این زمینه می تواند راهگشا باشد. رعایت تمامی نکات قانونی و تسلیم اظهارنامه به موقع، از بروز مشکلات حقوقی و مالیاتی احتمالی در آینده جلوگیری کرده و اطمینان خاطر را برای وراث فراهم می آورد.