ایا زن فوت شده از شوهر ارث می برد

بله، زن فوت شده در صورتی از شوهر خود ارث می برد که در زمان فوت شوهر، زنده بوده باشد، حتی اگر تقسیم ارث به تأخیر افتاده و سپس زن فوت کرده باشد. در این حالت، سهم الارثی که به زن تعلق می گرفته، به ورثه خود او منتقل خواهد شد. اما اگر زن قبل از فوت شوهر یا همزمان با او فوت کرده باشد، وارث شوهر محسوب نمی شود.

موضوع ارث و تقسیم ترکه، به ویژه در موارد پیچیده ای مانند فوت یکی از زوجین، همواره می تواند چالش های حقوقی و خانوادگی متعددی را به همراه داشته باشد. در جامعه ما، یکی از پرسش های رایج و حیاتی در این زمینه این است که آیا زنی که فوت کرده است، از شوهرش ارث می برد؟ پاسخ به این سؤال به طور مستقیم بر نحوه تقسیم اموال و حقوق ورثه هر دو طرف تأثیر می گذارد و نیازمند تحلیل دقیق قوانین مدنی ایران است. این مقاله با هدف شفاف سازی کامل این ابهامات، به بررسی جامع مبانی حقوقی، شرایط و سناریوهای مختلف فوت زن نسبت به شوهر، و چگونگی انتقال سهم الارث در هر حالت می پردازد.

مبانی و شرایط عمومی ارث بردن زن از شوهر

توارث زوجین از جمله اسباب ارث در قانون مدنی ایران محسوب می شود که بر پایه رابطه نکاح دائم استوار است. درک صحیح شرایط و ضوابط این نوع توارث، برای روشن شدن تکلیف سهم الارارث زن فوت شده از شوهر، ضروری است.

اصل کلی توارث زوجین: ماده 864 قانون مدنی

قانون گذار در ماده ۸۶۴ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد: «از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث می برند هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشد.» این ماده، سنگ بنای توارث زوجین را تشکیل می دهد و یک اصل کلیدی را مطرح می کند: زنده بودن وارث در زمان فوت مورث (شخص فوت شده). بنابراین، اگر زن یا شوهر در زمان فوت همسرش زنده نباشد، از او ارث نخواهد برد. این مفهوم ورثه حین الفوت نامیده می شود که بیانگر لزوم وجود شخصی به عنوان وارث در لحظه مرگ متوفی است.

شرط نکاح دائم: ماده 940 قانون مدنی و عدم توارث در عقد موقت

بر اساس ماده ۹۴۰ قانون مدنی: «زوجین به نفس عقد دائم از یکدیگر ارث می برند…» این ماده به روشنی شرط <،strong>عقد دائم را برای توارث بین زوجین الزامی می داند. در نتیجه، در عقد موقت (صیغه)، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و هرگونه شرط ضمن عقد مبنی بر توارث در نکاح موقت، به دلیل مخالفت با قواعد آمره ارث، باطل و بی اثر است. این قاعده از اصول اساسی حقوق ارث در ایران است و تغییر آن از طریق توافقات خصوصی امکان پذیر نیست. البته، فرد می تواند با استفاده از وصیت، بخشی از اموال خود را برای همسر موقتش وصیت کند.

اهمیت زنده بودن همسر در زمان فوت مورث

همانطور که در ماده ۸۶۴ قانون مدنی ذکر شد، اصلی ترین شرط برای تحقق توارث، زنده بودن وارث در لحظه فوت مورث است. این اصل به این معناست که حق ارث بری، به محض فوت مورث، برای وراثی که در آن لحظه زنده هستند، مستقر می شود. حتی اگر ورثه پس از فوت مورث، اما قبل از تقسیم ترکه، فوت کنند، حق ارث بری آنها ساقط نمی شود بلکه به ورثه خودشان منتقل می گردد. این تفکیک زمانی در پاسخ به سؤال اصلی مقاله اهمیت بنیادین دارد.

موانع عمومی ارث

در کنار شرایط کلی ارث بری، برخی موانع نیز وجود دارند که در صورت تحقق، فرد را از ارث محروم می کنند. این موانع شامل موارد زیر هستند که به اختصار به آنها اشاره می شود:

• قتل مورث: اگر وارث عمداً مورث خود را به قتل رسانده باشد، از او ارث نمی برد (ماده ۸۸۰ قانون مدنی).
• کفر: کافر از مسلمان ارث نمی برد، اما مسلمان از کافر ارث می برد (ماده ۸۸۱ قانون مدنی).
• لعان: در صورتی که بین زوجین لعان واقع شود، آنها از یکدیگر ارث نمی برند (ماده ۸۸۲ قانون مدنی).
• تولد از زنا: فرزندی که در نتیجه زنا متولد شده باشد، از زانی و زانیه ارث نمی برد.

این موانع، صرف نظر از رابطه زوجیت، در مورد تمامی وراث اعمال می شوند و بررسی آنها در هر پرونده انحصار وراثت ضروری است.

پاسخ اصلی: آیا زن فوت شده از شوهر خود ارث می برد؟ (بررسی سناریوها)

پاسخ به این سؤال اساسی به زمان فوت زن نسبت به شوهر بستگی دارد. با توجه به اصل «ورثه حین الفوت»، سه سناریوی محتمل وجود دارد که هر یک حکم حقوقی متفاوتی را در پی دارد:

1. حالت اول: فوت زن قبل از شوهر

در این حالت، پاسخ صریح و قاطع این است: خیر، زن فوت شده از شوهر خود ارث نمی برد.

دلیل این امر، همان اصل ورثه حین الفوت است که در ماده ۸۶۴ قانون مدنی بیان شده است. طبق این اصل، برای اینکه شخصی وارث دیگری محسوب شود، باید در زمان فوت مورث (در اینجا شوهر) زنده باشد. اگر زن قبل از شوهرش فوت کند، در لحظه مرگ شوهر، او زنده نیست و بنابراین نمی تواند وارث او تلقی شود. در این صورت، هیچ حق ارثی برای زن از ترکه شوهر مستقر نمی شود که بخواهد به ورثه خودش منتقل شود. به عنوان مثال، اگر زنی در سال ۱۴۰۰ فوت کرده و شوهرش در سال ۱۴۰۲ فوت کند، زنِ فوت شده در سال ۱۴۰۲ وارث شوهرش محسوب نخواهد شد.

2. حالت دوم: فوت زن همزمان با شوهر (یا بدون احراز تقدم و تاخر)

در این سناریو، اگر زن و شوهر در یک حادثه مشترک (مانند غرق شدن، زیر آوار ماندن، سانحه رانندگی و…) فوت کنند و امکان احراز تقدم و تأخر فوت هیچ یک از آنها وجود نداشته باشد، طبق قوانین مدنی ایران، زوجین از یکدیگر ارث نمی برند.

ماده ۸۷۳ قانون مدنی مقرر می دارد: «اگر تاریخ فوت اشخاصی که از یکدیگر ارث می برند مجهول و تقدم و تأخر هیچ یک معلوم نباشد، هیچ یک از دیگری ارث نمی برد مگر آنکه موت به سبب غرق یا هدم واقع شود که در این صورت از یکدیگر ارث می برند.» و ماده ۸۷۴ همین قانون اضافه می کند: «اگر اشخاصی که بین آنها توارث موجود است بمیرند و تاریخ فوت یکی از آنها معلوم و دیگری از حیث تقدم و تأخر مجهول باشد فقط آنکه تاریخ فوتش مجهول است از آن دیگری ارث می برد نه برعکس.»

با این حال، تبصره الحاقی به ماده ۸۷۳ قانون مدنی در مورد زوجین، حکم خاصی را بیان می کند. بر اساس این تبصره، در صورتی که زن و شوهر در یک حادثه مشترک فوت کرده باشند و تقدم و تأخر فوت آنها معلوم نباشد، در این فرض خاص نیز، از یکدیگر ارث نمی برند. دلیل این امر جلوگیری از دور و تسلسل در توارث است. به عنوان مثال، اگر زن و شوهر در یک سانحه هوایی همزمان فوت کنند و پزشک قانونی نتواند تقدم و تاخر فوت را مشخص کند، هیچ یک از دیگری ارث نخواهد برد و ترکه هر یک به ورثه نسبی خودش منتقل می شود.

3. حالت سوم: فوت زن بعد از شوهر اما قبل از تقسیم ارث

این سناریو، دقیقاً همان موردی است که پاسخ مثبت و قاطع به سؤال اصلی مقاله می دهد: بله، در این حالت زن فوت شده از شوهرش ارث می برد.

دلیل این امر این است که حق ارث زن، به محض فوت شوهر و در زمان زنده بودن او (زن)، مستقر می شود. حتی اگر مراحل اداری و قانونی تقسیم اموال (مانند اخذ گواهی انحصار وراثت و تقسیم ترکه) به طول انجامد و زن در این فاصله زمانی فوت کند، حق ارث بری او از شوهرش از بین نمی رود. این حق ارث، پس از فوت شوهر و در زمانی که زن زنده بوده، به دارایی های او اضافه شده است.

نحوه انتقال این سهم الارث: سهم الارثی که به زن تعلق گرفته است (یک چهارم یا یک هشتم، بسته به شرایط)، پس از فوت زن به ورثه خودش منتقل می شود. ورثه زن می توانند شامل فرزندان او (چه از همین شوهر و چه از ازدواج قبلی)، پدر و مادر خودش و حتی شوهر بعدی او (در صورت ازدواج مجدد زن پس از فوت همسر اول و قبل از فوت خودش) باشند. بنابراین، این سهم الارث جزو ترکه زن محسوب شده و طبق قوانین ارث مربوط به متوفی (زن)، بین وراث او تقسیم خواهد شد.

نکته مهم: در این حالت، برای تقسیم نهایی اموال، نیاز به انجام دو مرحله انحصار وراثت است: ابتدا گواهی انحصار وراثت برای شوهر متوفی صادر می شود که سهم زن نیز در آن مشخص می گردد. سپس، پس از فوت زن، گواهی انحصار وراثت دیگری برای او صادر می شود تا سهم الارثی که از شوهرش به او رسیده بود، به همراه سایر اموال زن، بین ورثه خودش تقسیم شود.

حق ارث برای زن، به محض فوت شوهر و در زمان حیات زن، مستقر می گردد و فوت زن پیش از تقسیم ترکه، مانع از انتقال این حق به ورثه او نخواهد شد.

سهم الارث زن از شوهر (تفصیل سهمی که به زن فوت شده منتقل و سپس به ورثه او می رسد)

همانطور که پیش تر اشاره شد، در صورتی که زن بعد از شوهرش فوت کند، سهم الارث او از ترکه شوهر به ورثه خودش می رسد. میزان این سهم الارث بسته به وجود یا عدم وجود فرزندان برای شوهر متوفی، متفاوت است.

1. سهم زن با داشتن فرزند (از شوهر متوفی یا ازدواج قبلی)

در صورتی که شوهر متوفی، فرزند یا فرزندانی داشته باشد، سهم الارث زن (یا به عبارت دقیق تر، سهم الارثی که به زن فوت شده تعلق گرفته و اکنون به ورثه او می رسد) یک هشتم (۱/۸) از کل ترکه است. این فرزندان ممکن است از همین زن، از همسر قبلی یا حتی فرزندان حاصل از تلقیح مصنوعی باشند. مهم وجود اولاد برای متوفی است، نه ارتباط نسبی آنها با زوجه.

ماده ۹۴۶ قانون مدنی (اصلاحی ۱۳۸۷) در این باره تصریح می کند: «زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوجه در صورت فرزنددار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد.» این اصلاحیه بسیار مهم بود، زیرا پیش از آن زن از قیمت عرصه (زمین) ارث نمی برد. بنابراین، یک هشتم شامل تمامی اموال منقول (مانند پول، خودرو، لوازم خانه) و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول (مانند زمین، آپارتمان، باغ، ویلا) می شود.

مثال کاربردی: اگر شوهر متوفی فرزندی داشته و کل ترکه (شامل اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول) یک میلیارد تومان باشد، سهم الارث زن (که به ورثه او می رسد) ۱۲۵ میلیون تومان (۱/۸ از ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان) خواهد بود.

ماده ۹۴۸ قانون مدنی نیز تأکید می کند: «هرگاه ورثه از اداء قیمت امتناع کنند، زن می تواند حق خود را از عین اموال استیفاء نماید.» این بدان معناست که اگر سایر وراث از پرداخت سهم الارث زن از قیمت اموال غیرمنقول خودداری کنند، ورثه زن می توانند از طریق دادگاه، سهم خود را از عین اموال غیرمنقول (مانند بخشی از زمین یا ملک) دریافت کنند.

2. سهم زن بدون داشتن فرزند (از شوهر متوفی یا ازدواج قبلی)

در صورتی که شوهر متوفی هیچ فرزندی (چه از این زن و چه از ازدواج های قبلی) و حتی نوه و نتیجه ای نداشته باشد، سهم الارث زن (که به ورثه او می رسد) یک چهارم (۱/۴) از کل ترکه است.

همانند حالت قبل، ماده ۹۴۶ قانون مدنی (اصلاحی ۱۳۸۷) در این باره چنین حکم می کند: «…در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد.» یعنی یک چهارم از عین اموال منقول و یک چهارم از قیمت اموال غیرمنقول (شامل عرصه و اعیان).

مثال کاربردی: اگر شوهر متوفی فرزندی نداشته باشد و کل ترکه (شامل اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول) یک میلیارد تومان باشد، سهم الارث زن (که به ورثه او می رسد) ۲۵۰ میلیون تومان (۱/۴ از ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان) خواهد بود. در اینجا نیز ورثه زن حق استیفای عین از اموال غیرمنقول را در صورت امتناع وراث دیگر از پرداخت قیمت خواهند داشت.

3. سهم الارث زن در صورت تعدد زوجات (چند همسری)

اگر مرد متوفی بیش از یک همسر دائم داشته باشد، سهم الارث یک هشتم یا یک چهارم (بسته به وجود فرزند) بین تمامی همسران دائم او به تساوی تقسیم می شود. این موضوع در ماده ۹۴۲ قانون مدنی بیان شده است: «در صورت تعدد زوجات، ثمن (یک هشتم) یا ربع (یک چهارم) ترکه که تعلق به زوجه دارد بین تمام آنها بالسوّیه تقسیم می شود.»

مثال: اگر مردی دو همسر دائم داشته و دارای فرزند باشد، مجموع سهم زن ها یک هشتم از ترکه است. این یک هشتم به تساوی بین دو همسر تقسیم می شود، یعنی هر یک از آنها یک شانزدهم (۱/۱۶) از ترکه را به ارث می برد. اگر فرزندی نباشد، یک چهارم به تساوی بین آنها تقسیم می شود که هر یک یک هشتم (۱/۸) دریافت می کنند. این اصل در مورد ارث زن فوت شده از شوهر نیز صدق می کند؛ یعنی سهمی که به زن فوت شده تعلق گرفته، پس از تقسیم بین همسران، به ورثه خودش می رسد.

سایر موارد حقوقی مرتبط با ارث زن از شوهر

علاوه بر سهم الارث عمومی، برخی جنبه های دیگر نیز در خصوص حقوق مالی زن پس از فوت شوهر و ارتباط آن با ارث زن فوت شده از شوهر وجود دارد که بررسی آنها حائز اهمیت است.

ارث زن از دیه شوهر متوفی

دیه، یک غرامت مالی است که در صورت ورود صدمه بدنی یا فوت ناشی از جرم به مجنی علیه یا اولیای دم او پرداخت می شود. اگرچه زوجه در زمره اولیای دم (که حق قصاص دارند) قرار نمی گیرد، اما در صورت فوت شوهر، از دیه او ارث می برد. دیه، پس از پرداخت هزینه های کفن و دفن و دیون متوفی، به عنوان بخشی از ترکه محسوب شده و بین تمامی وراث، از جمله زن، بر اساس سهم الارث قانونی تقسیم می شود. این امر به این معناست که اگر زن پس از دریافت سهم خود از دیه، فوت کند، آن سهم نیز جزو ترکه او محسوب و به ورثه اش منتقل خواهد شد.

ارث زن در شرایط طلاق

رابطه طلاق و ارث، پیچیدگی های خاص خود را دارد و بسته به نوع طلاق و زمان فوت، احکام متفاوتی بر آن مترتب است:

• طلاق رجعی: بر اساس ماده ۹۴۳ قانون مدنی، اگر طلاق از نوع رجعی باشد و شوهر یا زن در طول مدت عده فوت کند، دیگری از او ارث می برد. در طلاق رجعی، رابطه زوجیت به طور کامل منقطع نشده و امکان رجوع وجود دارد، از این رو توارث همچنان پابرجاست. بنابراین اگر زن در عده طلاق رجعی فوت کند، شوهر از او ارث می برد. همینطور اگر شوهر در عده طلاق رجعی فوت کند، زن از او ارث می برد.
• طلاق بائن: در طلاق بائن، رابطه زوجیت به طور کامل قطع شده و اصولا زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند. با این حال، قانون استثنائاتی را پیش بینی کرده است:
  • ماده ۹۴۴ قانون مدنی: اگر شوهر در حال مرض، زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد، در صورتی که زن ازدواج مجدد نکرده باشد، از او ارث می برد، حتی اگر طلاق بائن باشد. این حکم به منظور جلوگیری از سوءاستفاده از طلاق در زمان بیماری شدید مورث وضع شده است.
  • ماده ۹۴۵ قانون مدنی: اگر مردی در حال مرض، زنی را عقد کند و در همان مرض قبل از دخول بمیرد، زن از او ارث نمی برد. اما اگر بعد از دخول یا بعد از صحت یافتن از آن مرض بمیرد، زن از او ارث می برد.

توارث در زمان عده یا در موارد خاص بیماری نیز در صورت فوت زن در زمانی که حق ارث برای او مستقر شده باشد، به ورثه او منتقل خواهد شد.

آیا مهریه زن فوت شده به ورثه او می رسد؟

پاسخ قاطعانه این است: بله. مهریه، به محض وقوع عقد نکاح، به ملکیت زن در می آید و به عنوان دین ممتاز بر عهده شوهر قرار می گیرد. اگر زن قبل از دریافت مهریه خود فوت کند و مهریه را نیز نبخشیده باشد، این مهریه جزو ترکه او محسوب می شود و به ورثه او (مانند فرزندان، پدر و مادر، و حتی شوهرش) می رسد. به عبارت دیگر، شوهر متعهد به پرداخت مهریه به ورثه همسر فوت شده خود خواهد بود و خودش نیز به عنوان یکی از ورثه، سهم الارث خود را از این مهریه دریافت می کند.

مثال: اگر مهریه زن ۱۰۰ میلیون تومان باشد و او فوت کند، اگر فرزندی داشته باشد، شوهر ۱/۴ از ۱۰۰ میلیون (۲۵ میلیون) را به ارث می برد و مابقی بین سایر ورثه زن تقسیم می شود. اگر فرزندی نداشته باشد، شوهر ۱/۲ از ۱۰۰ میلیون (۵۰ میلیون) را به ارث می برد.

نکات کاربردی و پرسش های متداول

در این بخش به برخی نکات کاربردی مهم و سؤالات رایج در زمینه ارث زن از شوهر متوفی، به ویژه در شرایطی که زن نیز فوت کرده است، می پردازیم.

نحوه محاسبه سهم الارث زن

محاسبه سهم الارث زن از شوهر، فرآیندی است که نیاز به دقت دارد و باید به صورت گام به گام انجام شود:

1. تعیین کل ترکه: ابتدا باید تمامی اموال و دارایی های متوفی (شوهر) اعم از منقول و غیرمنقول، پس از کسر دیون، واجبات مالی (مانند مهریه پرداخت نشده) و هزینه های کفن و دفن، مشخص و ارزش گذاری شود.
2. ارزش گذاری اموال غیرمنقول: اموال غیرمنقول (مانند زمین، ساختمان) باید توسط کارشناس رسمی دادگستری قیمت گذاری شوند. تاکید می شود که زن از قیمت اموال غیرمنقول ارث می برد، نه عین آنها.
3. تقسیم بر اساس وجود فرزند:
   • اگر شوهر متوفی فرزند یا نوه داشته باشد: کل مبلغ ترکه (شامل ارزش اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول) بر ۸ تقسیم می شود. نتیجه حاصل، سهم الارث زن خواهد بود.
   • اگر شوهر متوفی هیچ فرزندی (و نوه و نتیجه ای) نداشته باشد: کل مبلغ ترکه بر ۴ تقسیم می شود. نتیجه حاصل، سهم الارث زن خواهد بود.
4. تعدد زوجات: در صورت تعدد زوجات، سهم ۱/۸ یا ۱/۴ که برای زن ها در نظر گرفته شده است، به تساوی بین تمامی همسران دائم متوفی تقسیم می شود.

مثال: اگر ترکه خالص مردی بدون فرزند، ۸۰۰ میلیون تومان باشد، سهم زن ۲۰۰ میلیون تومان (۱/۴ از ۸۰۰ میلیون) است. اگر این زن پس از شوهر فوت کند، این ۲۰۰ میلیون تومان جزو ترکه خودش شده و به ورثه او می رسد.

تفاوت قانون جدید (پس از 1387) با قانون قدیم

یکی از مهمترین اصلاحات در قانون ارث ایران، مربوط به سهم الارث زن از اموال غیرمنقول شوهر است. قبل از سال ۱۳۸۷، زن تنها از قیمت ابنیه و اشجار (ساختمان و درختان) ارث می برد و از عرصه (زمین) هیچ سهمی (نه از عین و نه از قیمت) نداشت. این امر منجر به تضییع حقوق بسیاری از زنان می شد.

با اصلاح مواد ۹۴۶ و ۹۴۸ قانون مدنی در سال ۱۳۸۷، این نابرابری تا حد زیادی برطرف شد. بر اساس قانون جدید، زن از یک هشتم یا یک چهارم (بسته به وجود فرزند) از قیمت عرصه و اعیان (هم زمین و هم ساختمان و درختان) ارث می برد. این تغییر، گام مهمی در جهت حمایت از حقوق مالی زنان و اطمینان از سهم الارث عادلانه تر برای آنها بود. این قانون جدید، حتی برای کسانی که قبل از سال ۱۳۸۷ فوت کرده اند اما ترکه آنها هنوز تقسیم نشده، لازم الاجرا است.

نقش وکیل و مشاوره حقوقی

با توجه به پیچیدگی ها و ظرافت های قوانین ارث، و همچنین تغییرات قانونی مانند اصلاحیه سال ۱۳۸۷، مراجعه به وکیل متخصص در امور ارث و انحصار وراثت، اکیداً توصیه می شود. یک وکیل مجرب می تواند در تمامی مراحل از جمله:

• اخذ گواهی انحصار وراثت
• قیمت گذاری صحیح اموال
• شناسایی دقیق ورثه و سهم الارث هر یک
• حل اختلافات احتمالی میان وراث
• پیگیری مطالبات مهریه و دیه

راهنمایی های لازم را ارائه دهد. مشاوره حقوقی تخصصی به شما اطمینان می دهد که تمامی جنبه های قانونی رعایت شده و حقوق شما یا ورثه شما به طور کامل استیفا می گردد.

مراحل کلی انحصار وراثت

فرایند انحصار وراثت یک گام اساسی برای تقسیم قانونی ترکه است. این مراحل شامل:

1. جمع آوری مدارک: شناسنامه و کارت ملی متوفی و ورثه، عقدنامه، گواهی فوت، استشهادیه محضری مبنی بر وراثت.
2. تنظیم دادخواست: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تنظیم دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت.
3. شورای حل اختلاف: دادخواست به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی ارجاع می شود.
4. نشر آگهی (در صورت نیاز): برای ترکه با ارزش بالا، آگهی در روزنامه منتشر می شود تا اگر طلبکاری وجود دارد، اطلاع یابد.
5. صدور گواهی انحصار وراثت: پس از طی مراحل قانونی، گواهی صادر می شود که در آن ورثه و سهم الارث هر یک مشخص شده است.

در مواردی که زن فوت شده از شوهر ارث می برد، همانطور که توضیح داده شد، لازم است دو مرحله انحصار وراثت انجام شود تا سهم الارث زن به ورثه او منتقل شود.

سوالات متداول

آیا سهم الارث زن فوت شده همیشه به ورثه او منتقل می شود؟

بله، در صورتی که زن بعد از فوت شوهرش، حتی برای لحظه ای، زنده بوده باشد، حق ارث او از شوهرش مستقر می شود. در این حالت، اگر زن قبل از تقسیم ارث فوت کند، سهم الارث او به ورثه خودش (مانند فرزندان، پدر و مادر) منتقل خواهد شد.

اگر زن قبل از تقسیم ارث از شوهرش فوت کند، وراث او چگونه می توانند سهم الارث را مطالبه کنند؟

ورثه زن باید ابتدا گواهی انحصار وراثت برای شوهر متوفی دریافت کنند تا سهم زن مشخص شود. سپس، برای زن فوت شده نیز گواهی انحصار وراثت دیگری اخذ کنند. با استفاده از این دو گواهی، ورثه زن می توانند سهم الارارث او را از ترکه شوهر سابقش مطالبه و دریافت کنند.

تفاوت سهم الارث زن از اموال منقول و غیرمنقول (عرصه و اعیان) چیست؟

بر اساس قانون جدید (اصلاحی سال ۱۳۸۷)، زن از عین اموال منقول و از قیمت اموال غیرمنقول (هم عرصه یا زمین و هم اعیان یا بنا و درختان) ارث می برد. اگر ورثه از پرداخت قیمت اموال غیرمنقول امتناع کنند، زن (یا ورثه او) می توانند از طریق دادگاه، سهم خود را از عین این اموال استیفا نمایند.

آیا در عقد موقت هم، زن فوت شده از شوهر ارث می برد؟

خیر. توارث بین زوجین فقط در عقد دائم برقرار است. در عقد موقت، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و هر شرطی مبنی بر توارث در این نوع عقد، باطل و بی اثر است. البته فرد می تواند از طریق وصیت، مالی را برای همسر موقت خود پس از فوت تعیین کند.

چه موانعی می تواند باعث شود زن از شوهرش ارث نبرد؟

موانع عمومی ارث شامل قتل عمدی شوهر توسط زن، کافر بودن زن (در صورتی که شوهر مسلمان باشد)، وقوع لعان بین زوجین، و عقد در حال مرض قبل از دخول (در صورت فوت شوهر در همان مرض) می تواند زن را از ارث شوهرش محروم کند.

نتیجه گیری

موضوع ارث زن فوت شده از شوهر، همانطور که بررسی شد، به طور مستقیم به زمان فوت زن نسبت به شوهر بستگی دارد. اگر زن قبل یا همزمان با شوهرش فوت کند، وارث او محسوب نمی شود و سهم الارثی به او تعلق نمی گیرد. اما، در سناریوی رایج و مهم تر، یعنی فوت زن بعد از شوهر و پیش از تقسیم ترکه، حق ارث زن از شوهرش به طور کامل برقرار بوده و این سهم الارث جزو ترکه زن محسوب و به ورثه خودش منتقل خواهد شد.

قوانین مدنی ایران با اصلاحیه سال ۱۳۸۷، حقوق زن در ارث بری از اموال غیرمنقول (عرصه و اعیان) را توسعه داده و مسیر را برای تقسیم عادلانه تر ترکه هموارتر کرده است. میزان این سهم، یک هشتم در صورت داشتن فرزند و یک چهارم در صورت نداشتن فرزند برای شوهر است.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و لزوم رعایت دقیق مراحل قانونی در فرآیندهای انحصار وراثت و تقسیم ترکه، به کلیه افراد درگیر توصیه می شود که حتماً با وکلای متخصص در این حوزه مشورت نمایند. مشاوره حقوقی می تواند از بروز ابهامات، اختلافات و تضییع حقوق وراث جلوگیری کرده و اطمینان حاصل کند که تمامی مراحل بر اساس قانون و به صحیح ترین شکل ممکن انجام می شود.