تفاوت روغن گیربکس و واسکازین چیست؟
روغن گیربکس (واسکازین) چیست؟
یکی از روغن‌های مورد استفاده در خودرو، روغن دنده یا واسکازین پمپ است. واسکازین کلمه روسی روغن دنده (Gear oil) می‌باشد. واسکازین یا روغن جعبه‌دنده روانسازی است که برای روانکاری قطعات متحرک موجود در جعبه‌دنده (گیربکس)، دیفرانسیل و جعبه فرمان خودرو استفاده میشود. روغنکش نیز مانند روغن موتور مطابق با سطح کیفیت (API) و ویسکوزیته (گرانروی SAE) طبقه بندی میشود. این روغن روان ساز دارای گرانروی بسیار کم (حتی در دماهای پایین) می‌باشد و با فلزات موجود در جعبه دنده (فولاد و آلیاژ‌های مس) به اندازه کافی سازگاری دارد. وظیفه اصلی واسکازین یا روغن جعبه دنده روانکاری چرخ دنده‌های جعبه دنده‌های دستی و اتومات است.
انواع روغن گیربکس خودرو
روغن‌های گیربکس خودرو در دو نوع تولید میشوند:
روغن هیدرولیک MTF: این نوع روغن هیدرولیک برای استفاده در سیستم گیربکس دستی ساخته شده است که به آن Manual Transmission Fluid گفته میشود.
روغن هیدرولیک ATF: این نوع روغن برای استفاده در سیستم گیربکس اتوماتیک ساخته شده است و به آن Automatic Transmission Fluid گفته میشود.
معمولا روغن های گیربکس اتوماتیک از گرانروی کمتری برخوردار بوده و رقیق تر می باشند که این به خاطر تفاوت قرارگیری چرخ دنده ها و نحوه جایگیری آن ها در جعبه دنده اتوماتیک می باشد.
اما روغن واسکازین دستی، معمولا غلیظ تر بوده و حاوی ترکیبات متفاوتی می باشد که برای دنده های دستی مناسب تر است. بنابراین هیچگاه نباید روغن گیربکس دستی را به جای اتوماتیک به کار برد و یا برعکس.
تفاوت روغن دنده دستی با روغن گیربکس اتوماتیک
شاید ساده ترین پاسخ به این سوال این باشد که روغن دنده (واسکازین) مخصوص خودروهایی با جعبه دنده دستی(Manual) و روغن گیربکس اتوماتیک (Automatic) مخصوص خودروهایی با جعبه دنده اتوماتیک است. شاید در نگاه اول این موضوع بسیار ساده باشد ولی وجود استثناهایی در بعضی موارد باعث شده این موضوع کمی پیچده باشد. برای اینکه بتوانیم درک درستی از اختلاف این دو روان کننده داشته باشیم بهتر است در ابتدا فرق بین جعبه دنده اتوماتیک و جعبه دنده دستی را مورد بررسی قرار دهیم. هر دو سیستم (گیربکس دستی و گیربکس اتوماتیک) به نوعی عملکرد یکسانی دارند که به ما اجازه تعویض دنده برای کنترل سرعت، قدرت و جهت حرکت را می‌دهند. اما چیزی که باعث اختلاف این دو سیستم میشود نوع فرآیند انتقال قدرت با توجه به نوع روغن گیربکس موجود در سیستم است.
روغن جعبه دنده دستی یا واسکازین؟
جعبه دنده دستی شامل دو شافت (میله) به همراه مجموعه‌ای از دندهها است. انتقال قدرت در این سیستم زمانی است که شما موقعیت دسته دنده را عوض می‌کنید و باعث درگیر شدن دندهها و در نتیجه انتقال قدرت می‌شوید. این عمل (درگیر شدن دندهها) باعث ایجاد حرارت، قدرت و همچنین اصطکاک شدید بین قطعات در تماس با یکدیگر میشود. بنابرین وجود مایعی روان کننده (روغن گیربگس دستی) در این سیستم کاملا ضروری است تا علاوه بر آسان کردن تعویض دنده، موجب کاهش خوردگی و ساییدگی و همچنین حرکت راحت دندهها در تماس با یکدیگر شود. این روغن گیربکس باید دارای خصوصات ویژه‌ای باشد که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد.
مشخصات روغن دنده دستی خودرو
1- ویسکوزیته یا گرانروی واسکازین
شاید مهمترین و اصلی ترین موضوع در مورد روغن دنده میزان گرانروی آن است. میزان غلظت روغن دنده به مراتب بیشتر از روغن موتور است. این غلظت بالا در روغن دنده به خاطر درگیر شدن شدید دنده‌هاست بنابران غلظت این روغن باید به گونه‌ای باشد که کل سیستم را تحت پوشش قرار دهد و هچنین بتواند به خوبی فشار وارد شده به دندهها را خنثی کند.
2- مقاومت در برابر گرمای زیاد
یکی دیگر از خواصی که روغن دنده باید داشته باشد مقاومت در برابر افزایش دما است در واقع روغن دنده باید به گونه‌ای طراحی شود که نقطه جوش آن بسیار بالا باشد زیرا تماس دندهها باهم موجب افزایش دما شده که این امر باعث داغ شدن سطح دنده شده و ممکن است باعث آسیب جدی به دنده شود. روغن دنده یا همان واسکازین در سیستم گیربکس دستی باعث انتقال حرارت از دندهها میشود که این امر حیاتی برای مراقبت از دندها به شمار می‌آید.
3- مقاومت در برابر فشار بالا
همان طور که در بالا اشاره شد روغن دنده باید مقاومت خوبی در برابر فشار بالا داشته باشد. زیرا به دلیل ماهیت عملکرد سیستم گیربکس دستی، دندهها در معرض فشار بالایی قرار می‌گیرند که این فشار بالا به مرور زمان باعث خوردگی و از بین رفتن کامل دندها میشود. بنابراین با اضافه کردن مکمل (EP (Extreme pressure و مکمل ضد خوردگی (Antiwear additive) به روغن دنده باعث مقاومت و پایداری آن در برابر فشارهای بالا میشوند.
روغن گیربکس اتوماتیک چیست؟
آنچه در سیستم دنده دستی به عنوان روان‌کننده استفاده میشود، روغن دنده یا واسکازین است. روغن گیربکس اتوماتیک با روغنی که در گیربکس‌های دستی استفاده میشود کاملاً متفاوت است.همانطور که گفتیم، روانکاری تنها کاربرد روغن گیربکس اتوماتیک نیست. این روغن باید بتواند قدرت را از پمپ روغن به کلاچ منتقل کند. به همین دلیل لازم است ویژگی‌هایی داشته باشد که در ادامه شرح می‌دهیم. رنگ این روغن معمولا قرمز یا سبز است و دلیل آن بخاطر تشخیص این روغن از روغن موتور است.
وظایف روغن دنده اتوماتیک
روغن‌های ATF عملکردهای متفاوتی به شرح زیر دارند:
- انتقال قدرت موتور از طریق مبدل گشتاور
- کنترل دما از طریق انتقال حرارت
- روانکاری یاتاقان‌ها و دندهها
- روانکاری کلیه سطوح اصطکاک
- کنترل تورم آب‌بندها
- کنترل اصطکاک در صفحه کلاچ‌ها در دمای متغیر
- محافظت از سطوح فلزات در برابر خوردگی
- تمیز نگاه داشتن قطعات داخلی گیربکس
مشخصات روغن گیربکس مناسب
خاصیت گرانروی کمتر
برخلاف روغن دنده (روغن گیربکس دستی)، روغن گیربکس اتوماتیک، روغن هیدرولیک رقیق است. طراحی این روغن به گونه‌ای است که دارای گرانروی پایین تری نسبت به روغن گیربکس دستی است تا بتواند به طور کامل تمام قطعات حساس سیستم را روانکاری کند. به طور معمول شاخص گرانروی این روغن‌ها در حدود 0W-5 یا 5W-10 است. مهمترین ویژیگی روغن مورد استفاده در سیستم‌های گیربکس اتوماتیک خاصیت سیالیت روغن است تا بتواند به خوبی قدرت را منتقل کند.
مقاومت در برابر دماهای بالا
روغن گیربکس اتوماتیک همچنین خاصیت خنک کنندگی فوق العادهای دارد که عملکرد آن بیشتر شبیه مایع خنک کننده در سیستم رادیاتور است. روغن گیربکس با ایجاد شرایطی باعث انتقال گرما از دنده ها میشود و مانع از داغ شدن دندهها در تماس بایکدیگر میشود. البته نقطه جوش در روغن گیربکس اتوماتیک به مراتب پایین تر از روغن گیربکس دستی است که با افزودن مکمل های ویژه‌ای به آن توانسته اند عمر آن را افزایش دهند.
منبع : صنایع پیشرو